ەلدوس مەرگەن

جامبى اتۋدان قازاقستان رەسپۋبليكاسى چەمپيوناتىنىڭ بىرنەشە دۇركىن جۇلدەگەرى، حالىقارالىق مەرگەندەر سايىسىنا قاتىسۋشى، 2016 جىلعى « ۇلى دالا ويىندارى» فەستيۆالىنىڭ جەڭىمپازى، «التىن تۇعىر» يەگەرى اتانعان ەلدوس باداشەۆ ەلىمىزدىڭ «جامبى اتۋ» ەرەسەكتەر قۇراما كومانداسىنىڭ كاپيتانى. ات ۇستىندەگى مەرگەندىك سايىسىندا از ۋاقىتتا سۋىرىلىپ كوزگە تۇسكەن ەلدوس 2017 جىلدان رەسپۋبليكالىق جاستار مەن جاسوسپىرىمدەر كومانداسىنىڭ باس جاتتىقتىرۋشىسى. ءبىز ورايى كەلگەندە جاس باپكەرمەن سۇحباتتاسقان ەدىك. جاڭا قالىپتاسا باستاعان ۇلتتىق سپورت ءتۇرىنىڭ جۇرتشىلىققا بەيمالىم تۇستارى اڭگىمەلەنگەن سول سۇحباتتى نازارلارىڭىزعا ۇسىندىق.

– ەلدوس، ەڭ الدىمەن باپكەرلىك قىزمەتىڭ قۇتتى بولسىن! جاستار، جاسوسپىرىمدەر كومانداسىنىڭ قاتارى قالىڭ با؟ العاشقى باپكەرلىك كەزەڭ قالاي وتۋدە؟

– ازداعان ەڭبەگىمىزدى، وسى جامبى اتۋعا دەگەن قۇلشىنىسىمىزدى باعالاپ مەنى مىنا باپكەرلىككە ۇسىنىپ، تاعايىنداعان ۇلتتىق سپورت سالاسىنداعى اعالارىما مىڭ دا ءبىر راحمەت. سەنىم ارتىلعان سوڭ ەندىگى جەردە كۇش-قايراتىمىزدى وسى سالانىڭ وركەندەۋىنە ارنايمىز عوي.

ازىرگە جاستار، جاسوسپىرىمدەر قاتارى ساناۋلى عانا. وزدەرىڭىز بىلەسىزدەر، ەلىمىزدە «جامبى اتۋ» سپورتىن دامىتۋدىڭ ءوزى ءتورت-بەس جىل بۇرىن عانا قولعا الىندى عوي. ناقتى ايتقاندا، 2013 جىلى عانا باستالدى. 2014 جىلدىڭ جازىندا ۇلتتىق سپورت تۇرلەرى قاۋىمداستىعىنىڭ ۇيىمداستىرۋىمەن تۇركىستان قالاسىندا تۇڭعىش رەت «جامبى اتۋ» سپورتىن دامىتۋعا ارنالعان سەمينار-كەڭەس ءوتتى. باسى-قاسىندا قاۋىمداستىقتىڭ پرەزيدەنتى تىلەۋحان بەكبولات اعامىزدىڭ ءوزى جۇرگەن سول جيىنعا ءار ءوڭىردىڭ جاتتىقتىرۋشىلارىمەن بىرگە بىرقاتار عالىمداردىڭ دا قاتىسقانى ەسىمىزدە. سەمينار-كەڭەسكە ساداق اتۋدان موڭعوليانىڭ بىرنەشە دۇركىن چەمپيونى باتگەرەل ميچير بىلىكتى مامان رەتىندە شاقىرىلىپ، سول جيىننان سوڭ ول كىسى جامبىل وبلىسى، مەركە اۋدانىندا جامبى اتۋدان العاشقى وقۋ-جاتتىعۋ جيىنىن وتكىزدى. كەيىننەن جامبى اتۋ مادەنيەت جانە سپورت مينيسترلىگىنىڭ كۇنتىزبەلىك جوسپارىنا ەنگىزىلىپ، 2015 جىلدان باستاپ رەسپۋبليكالىق چەمپيونات پەن تۋرنيرلەر ۇيىمداستىرىلا باستادى. وسى ۋاقىتقا دەيىن جامبى اتۋدان ەلىشىلىك چەمپيونات ءۇش رەت قانا ءوتتى. سوندىقتان ءبىزدىڭ ەلدە ۇلتتىق ساداق اتۋشىلاردىڭ قاتارى ءالى قالىڭداي قويعان جوق. ونىڭ ىشىندە جاستار مەن جاسوسپىرىمدەر ءتىپتى از.

(ەلباسى جارىسقا كەلدى)
جاسىراتىنى جوق، كوپ وڭىردە ساداقشى جاستاردى تەك ءدال جارىس قارساڭىندا عانا ىزدەيدى. چەمپيوناتتىڭ وزىنە كەزدەيسوق بىرەۋلەر قاتىسىپ جۇرەدى. كەيبىرەۋى سوندا ءتىپتى جاپ-جاقسى ناتيجە دە كورسەتەدى. تالابىنان ۇمىتتەنىپ قالىپ، كەيىن سۇراستىرساڭ مۇلدە تاپتىرتپايدى. كوپشىلىگى ساداق اتۋعا ءبىر رەت قانا قاتىسادى. بۇل وبلىستارداعى ۇلتتىق سپورت جەتەكشىلەرىنىڭ جاۋاپسىزدىعى. جامبى اتۋ سالاسىنداعى باستى پروبلەمانىڭ ءبىرى دە وسى.

سول سەبەپتى، ءبىز وسى باستان جاستار مەن جاسوسپىرىمدەر كومانداسىن تۇراقتى سپورتشىلارمەن تولتىرۋعا ءتيىسپىز. ءدال قازىرگى كەزدە جاستار كومانداسىنىڭ مۇشەلەرى – سارىباي ايتبەك (وقو)، ابزال تۋلىبەكوۆ (جامبىل وبلىسى)، شامەن تەمىرلان (الماتى)، جاسوسپىرىمدەر كومانداسىنىڭ مۇشەلەرى – رۋسلان بيليالوۆ (اقمولا وبلىسى)، ايكوز ەرالحان (وقو)، باباجان بايداۋلەت (جامبىل وبلىسى)، داۋلەتحان راقىمان (اقمولا وبلىسى)، داۋرەن كەڭەسباەۆ (اقتوبە وبلىسى)، وتەلباي بايداۋلەت (وقو) بولاشاعىنان ۇلكەن ءۇمىت كۇتتىرگەن تالاپتى جاستار. ەلىشىلىك چەمپيوناتتار مەن تۋرنيرلەردە جاقسى ناتيجە كورسەتكەن، وسى جامبى اتۋعا قۇمار بۇل سپورتشىلار ءالى قازاق ەلىنىڭ اتىن الەمگە ايگىلەيدى دەپ سەنەمىن.

– ولاردىڭ اراسىندا ءوزىڭنىڭ ءتول شاكىرتتەرىڭ دە بار شىعار؟

– ءوزىم العاش ۇلتتىق ساداقتى قولعا العانىمدا جاسىم وتىزدان ەندى اسا باستاعان ەدى. جاستايىمىزدان سپورتپەن شۇعىلدانىپ وسكەندىكتىڭ پايداسى شىعار، جامبى اتۋداعى ناتيجەمىز جامان بولعان جوق. العاشقى ەلىشىلىك چەمپيوناتتا كۇمىس جۇلدە الدىق. بىراق، ءار جارىستان-اق كورىپ ءجۇرمىز، جامبى اتۋعا جاس بالالار وتە يكەمدى كەلەدى. مىنە، سودان كوكەيىمدە «ەرتەرەك شاكىرت تاربيەلەۋدى باستاۋ كەرەك» دەگەن وي كەلدى. ءسويتىپ، وسىنىڭ بەيىمى بار-اۋ دەگەن بالالاردى جايلاپ ساداق اتۋعا تارتا باستادىم. شاكىرتتەرىم از دا بولسا بار. مىسالى، تەمىرلان سەيىتجان ەسىمدى شاكىرتىم بىلتىر اقتوبەدە جاستار اراسىندا وتكەن رەسپۋبليكالىق چەمپيوناتتا ءۇشىنشى ورىن الدى. جاسوسپىرىمدەر اراسىنداعى قۇراما كومانداسىنىڭ مۇشەسى باباجان بايداۋلەتتىڭ دە كورسەتكىشى جامان ەمەس. ابزال تۋلىبەكوۆ تارازدا وتكەن چەمپيوناتتىڭ جەڭىمپازى، سپورت شەبەرى. قول كۇرەسىنەن ازيا چەمپيونى، حالىقارالىق دارەجەدەگى سپورت شەبەرى بولعان جارقىناي راحيمباەۆا ەسىمدى قىز ءبىرتالاي ۋاقىتتان بەرى وسى جامبى اتۋعا قاتتى قۇمار بولىپ ءجۇر. بۇلاردى ءبارى سول ءوزىم تۇراتىن مەركە اۋدانىنىڭ جاستارى.

(ايتبەك سارىباي)
جامبى اتۋدىڭ باستى تالابى – اتقا جاقسى وتىرۋ كەرەك. ساداققا ىڭعايى بار بالا كوپ، بىراق، ونى ات ۇستىنەن اتۋعا بەيىمدەۋ وتە قيىن. ۇلتتىق ساداقتا سپورتتىق ساداق سياقتى كوزدەيتىن قۇرال جوق. جاڭادان ساداق ۇستاعان بالاعا ءبارى توسىن. ەشتەڭەگە يكەمى جوق. شاپقان اتتىڭ ۇستىندە تەربەلىس، شايقالۋ، قوزعالىس بار. سونى سەزىنىپ، داعدىلانۋ، ءدال كوزدەۋگە ۇيرەنۋ وتە قيىن. اينالدىرعان 150 مەتردى ات ونشاقتى سەكۋندتا شاۋىپ وتەدى. ەرەجە بويىنشا ساداقشى 14-25 سەكۋند ارالىعىندا ءۇش وقتى دا اتىپ ۇلگەرۋگە ءتيىس. كوزمەرگەندىك، قولمەرگەندىك بويىندا بار بالا كەزىگە قالسا جاقسى، جولىڭنىڭ بولعانى. ايتپەسە، كوپ ەڭبەكتىڭ ەش كەتەرى انىق.

– تۇركيادا وتكەن ساداقشىلار فەستيۆالىنە بارىپ قايتتىڭ عوي؟ حالىقارالىق جارىسقا قاتىسۋدىڭ تالابى قانداي بولادى ەكەن؟

– مەنىڭ العاش رەت بارىپ قاتىسىپ قايتقانىم تۇركيادا ۇيىمداستىرىلعان دۇنيەجۇزىلىك «التىن وق» اتتى فەستيۆالى. ارنايى شاقىرتۋ بىرەۋ-اق بولعاندىقتان جارىسقا جالعىز باردىم. فەستيۆالعا فينليانديا، يوردانيا، بولگاريا، پولشا، موڭعوليا، مالايزيا، قىرعىزستان، ۋكراينا سياقتى جيىرماعا جۋىق مەملەكەتتىڭ ساداقشى-مەرگەندەرى قاتىستى. ستامبۇلدان كولىكپەن جۇرگەندە بەس ساعاتتىق قاشىقتىقتاعى بالاكسير دەگەن قالادا ءوتتى.

جارىستى وتە جاقسى ۇيىمداستىرىلدى. تەك ات ۇستىنەن ساداق اتۋشىلاردىڭ ءوزى جۇزدەن استى. قاتىسۋشىلاردىڭ 80-85 پايىزى تۇركيانىڭ ءار وڭىرىنەن كەلگەن ءوز مەرگەندەرى. باس-اياعى بەس ءجۇزدىڭ توڭىرەگىندەگى سپورتشىنىڭ اراسىندا جۇردىك.

تۇرىكتەر بىزگە ەلۋگە جۋىق ات دايارلاپتى. ىشىنەن تاڭداپ الىڭدار دەيدى. نەبىر اتتارىن كوردىك. الدىندا ارنايى جول تۇرماسا قانشا تەبىنسەڭ دە، قامشىلاساڭ ءبىر ورنىندا سەكىرىپ، قارعىپ تۇرىپ الۋعا ابدەن ۇيرەنگەن اتتارى بار. ال، جەتەكتەپ بارىپ ارنايى جولعا سالىپ جىبەرسە بولدى، شاۋىپ كەتە بەرەدى.

قاتىسۋشىلارعا ءتورت ءتۇرلى جارىس ۇسىنىلدى. ءار سپورتشى سونىڭ ەكەۋىنە تاڭداپ قاتىسۋعا قۇقىلى. ءتىلىن تۇسىنبەگەندىكتەن العاشقىدا جارىس ءتارتىبىن بىلمەدىم. ءسويتىپ، شارتى قيىن جارىسقا قاتىسىپ كەتتىم. اتپەن قۇيعىتىپ كەلىپ قىلىشپەن بىلەزىكتەردى تۇيرەپ الۋدى بۇرىن كىم كورگەن؟ ودان قايتار جولدا قىلىشتى تاستاي سالىپ، ۇزىن نايزامەن جەردەگى الاقانداي ءتورتبۇرىشتى تاباقشالاردى شانشىپ الۋىڭ كەرەك.

(مەرگەندەر)
ەكىنشى سايىس ساداقتى ءۇش نىساناعا اتۋ. بۇل – تۇرىكتەردىڭ ۇلتتىق ويىنى. ءبىرىن العا، ءبىرىن ارتقا اتاسىڭ. ءۇشىنشى نىسانا ون بەس مەتر قاشىقتىققا، ياعني، الىسقا قويىلعان. تاعى ءبىر سايىسى – «قاباق اتۋ» دەپ اتالادى. وسى «قاباق اتۋ» مەنى قاتتى قىزىقتىردى. بۇرىن دا تۇرىك سايتتارىنان كورىپ، تانىسقانىم بار. قاباقتى، ياعني، نىسانانى 8 مەتر بيىكتىككە ورنالاستىرعان. قالقانعا ۇقساس نىسانا. وق تيسە جاڭعىرعان دىبىس شىعادى. ونى جاي وقپەن اتپايدى. قاباقتى اتاتىن جەبە دە، جەبەلەرىنىڭ قاۋىرسىنى دا مۇلدە بولەك. جەبەنىڭ ۇشى دوعال. كەيبىرى تەمىردەن، كەيبىرى رەزەڭكەدەن جاسالعان. الىسقا ۇشىپ كەتپەۋى ءۇشىن قاۋىرسىنى سپيرال سياقتى بەكىتىلگەن. جۇرتتىڭ توبەسىنە تىك شانشىلىپ تۇسپەسىن دەگەن ساقتىق قوي.

بۇل دا بۇرىن قاتىسىپ كورمەگەن سايىس. جارىس الدىندا ەش جاتتىعۋ بولعان جوق. ارنايى وق بولماعان سوڭ، قاباقتى ءوز وعىمىزبەن اتتىرمادى. بۇل سايىستا قاباقتى اتپاس بۇرىن ەڭ الدىمەن جەردەگى الاقانداي نىساناعا ات ۇستىنەن ءبىر وق اتۋعا ءتيىسسىڭ. العاشقى مۇمكىندىكتە مەنىڭ جەبەم مۇلدە ايدالاعا ۇشتى. قايتا ەكىنشى، ءۇشىنشى مۇمكىندىكتە قول ۇيرەنىپ، جەبەمىز نىساناعا جۋىقتادى. ەگەر بىرنەشە كۇن دايارلىق بولعاندا جۇلدەگەر اتانۋعا بولاتىن-اق ەدى. نەگىزى ءبىزدىڭ جامبى اتۋشىلار وسىنداي حالىقارالىق جارىسقا ءجيى قاتىسسا مول تاجىريبە جيناپ قايتار ەدى. ەكى كۇندىك جارىستا كورگەنىمىز دە، كوكەيگە تۇيگەنىمىز دە از ەمەس.

تۇرىكتە بىزدەگىدەي بايگە، كوكپار جوق. ەسەسىنە ساداق اتۋعا ارنالعان سپورت كەشەندەرى كوپ، ءارى كەرەمەت سالىنعان. ساداق اتۋدان اپتا سايىن ءبىر جارىس ۇيىمداستىرىپ جاتادى. ءبىز «التىن وق» فەستيۆالىن اياقتاپ جاتقاندا ستامبۇلدا تاعى ءبىر ۇلكەن جارىس جاڭا باستالىپ جاتتى. ءار ءوڭىر-وڭىردە ساداق اتۋ جارىسى توقتاۋسىز وتەدى. ەگەر ينتەرنەتتەگى اقپاراتتارىنا سەنسەك، اي سايىن كەم دەگەندە ءۇش ەلىشىلىك جوسپارلى جارىس بار ەكەن.

تەك تۇركيادا عانا ەمەس، الەمنىڭ كوپتەگەن ەلىندە ۇلتتىق ساداق اتۋ كەڭ ءورىس العان. مىسالى، موڭعولدار دا ۇلتتىق ساداق اتۋدى مۇلدە توقتاتپاعان. مەرگەندىك جارىس ولاردا تۇتاس ءبىر ماۋسىمدا كادىمگى ۇلكەن مەرەكە رەتىندە وتەدى. باتگەرەل ءميچيردىڭ ايتۋىنشا، كوكتەم شىعا بەس-التى مەرگەن باس قوسىپ ەلدى مەكەندەگى ءبىر سىيلى ادامنىڭ ۇيىنە بارادى. اماندىق-ساۋلىقتان سوڭ مەرگەننىڭ ءبىرى ساداقتى قولعا الىپ، ءبىر جەبەنى شاڭىراقتان زۋ ەتكىزىپ سىرتقا اتادى. بولدى. ءبارى تۇسىنىكتى. جارىس سول ۇيدەن باستالادى دەگەن ءسوز. ءۇي يەسى توبەسى كوككە جەتكەندەي قۋانىپ، دەرەۋ مالىن سويىپ، ساداقشىلاردىڭ جاعدايىن جاساۋعا كىرىسەدى. موڭعول ءۇشىن مەرگەندەر جارىسىنىڭ ءوز ۇيىنەن باستالعانىنان ارتىق قۋانىش جوق كورىنەدى. كوردىڭىز بە، ۇلتتىق ءداستۇردى قانعا ءسىڭىردى دەگەن وسى. موڭعول جۇرتى بالۋانى مەن مەرگەنىن قاتتى قۇرمەتتەيدى. ۇلتتىق باس كيىمدەرىنە تاعىلاتىن جەڭىمپازدىق بەلگىلەرى بار. سونى كيىپ ءتىپتى مەملەكەتتىك مەكەمەلەرگە بارا قالسا دا چەمپيوننىڭ الدىنان قىزمەتكەرلەر قۇراق ۇشىپ شىعادى. ال، كورەيلەردە ساداق اتۋ مەملەكەتتىك ەمتيحانعا ەنگىزىلگەن. ورتا مەكتەپتى بىتىرەتىن ءاربىر تۇلەك ۇلتتىق ساداق اتۋدان ەمتيحان تاپسىرادى. مۇنداي ەل تەك ساداقشى-مەرگەن عانا ەمەس، ناعىز وتانشىل-پاتريوت تاربيەلەپ جاتىر دەگەن ءسوز عوي.

ءبىز عوي العاشقى كەزدەرى ءبىر جىلدا ءبىر رەت قانا وتەتىن جالعىز چەمپيوناتتى كۇتىپ جۇرەتىنبىز. جارىسقا شامالى ۋاقىت قالعاندا عانا ساداقتى قولعا الامىز. باسقا ەشقانداي جارىس جوق ەدى عوي. قايتا كەيىنگى جىلدارى رەسپۋبليكالىق تۋرنيرلەردىڭ بارلىعىنا جامبى اتۋ سايىسىن قوسىپ، جاقسى بولدى. وتكەن جىلى ساداقشىلار ءۇشىن جارىس ءتىپتى كوبەيىپ كەتتى. سونىڭ ناتيجەسىندە جاستاردىڭ جامبى اتۋعا دەگەن قىزىعۋشىلىعى دا مولايدى. «التىن جەبە» حالىقارالىق ءتۋرنيرى ءوتتى. وسىنىڭ ءبارى ەلىمىزدە جامبى اتۋ سپورتىنىڭ دامۋىنا ۇلكەن سەبەپ قوي.

– جاڭا «جاستايىمىزدان سپورتپەن شۇعىلدانىپ وستىك» دەپ قالدىڭ. سوندا بۇرىن قانداي سپورت تۇرىمەن اينالىستىڭ؟

– ءبىز تۋىپ-وسكەن جامبىل وبلىسىنىڭ مەركە اۋدانى جاستارىنىڭ سپورتپەن شۇعىلداباي وسەتىنى نەكەن-ساياق قوي. اۋدانداعى سپورت مەكتەبىندە بىرنەشە سەكتسيا بار. سونىڭ ىشىندە، كۇرەس باسەكەسى كوپ وتەتىن بولعاندىقتان با، كوپشىلىگى كۇرەسكە قاتىسۋعا قۇمار. ءوزىم دە ورتا مەكتەپتى تامامداعانشا ەركىن كۇرەستەن قول ۇزگەن جوقپىن. تالاي مارتە اۋداندىق جارىستاردىڭ جەڭىمپازى بولدىق. ەڭ سوڭعى رەت مەكتەپتى اياقتار جىلى قىرعىزستاندا وتكەن حالىقارالىق جاسوسپىرىمدەر جارىسىندا ءبىرىنشى ورىن العان سوڭ كۇرەستى قويىپ، فۋتبولمەن اۋەستەنىپ كەتتىم. وسى كۇنگە دەيىن فۋتبولقۇمارلىق باسەڭدەگەن جوق. ءوزىم قۇرعان «بوتباي» اتتى جەكە فۋتبول كوماندام مەركى اۋدانىنىڭ قاتارىنان توعىز دۇركىن چەمپيونى اتاندى. ءوزىم مەركى فۋتبول قۇراما كومانداسىنىڭ جەتەكشىسى ءارى ويىنشىسى دا بولىپ ءجۇرمىن.

(ايتبەك سارىباي)
– جامبى اتۋعا قىزىعۋشىلىق قالاي باستالدى؟

– اۋىلدا اساۋ ۇيرەتىپ، اتقا مىنۋگە دە اۋەس بولدىق. بالا كەزىمدە ساداق اتىپ ويناۋدى قاتتى ۇناتاتىنمىن. باعانا ايتىپ ءوتتىم عوي، 2014 جىلى جاز باسىندا مەركەدە «جامبى اتۋدىڭ» العاشقى وقۋ-جاتتىعۋ جيىنى ءوتتى دەپ. سول تۇستا سىيلاس اعام، كوكپاردان ۇلتتىق قۇراما كومانداسىنىڭ باس جاتتىقتىرۋشىسى قۋان قۇراماەۆ ءبىر جولىققاندا «قازىر بىزدە «جامبى اتۋدان» وقۋ-جاتتىعۋ وتۋدە. اتتىڭ ۇستىنەن ساداق اتا الاتىنداردى ىرىكتەپ الامىز. جاسقا شەكتەۋ جوق. موڭعوليانىڭ مەرگەنى جاتتىقتىرىپ جاتىر» دەپ ايتىپ قالدى. سونى ەستىگەن سوڭ قىزىعىپ «ءوزىمدى سىناپ كورسەم قايتەدى؟» دەگەن ويمەن الگى سەمينارعا بارا قالدىم. باستالىپ كەتكەنىنە بىرنەشە كۇن بولىپتى. سودان موڭعوليالىق باپكەر باتگەرەل ميچير مەن سول تۇستاعى الماتىلىق جاتتىقتىرۋشى الديار نۇرعازيەۆكە مەنىڭ ساداق اتۋعا بەيىمدىلىگىم ۇناپ، ەكەۋىنىڭ ۇسىنىسىمەن ساداقشىلار قاتارىنا الىندىم. ءسويتىپ، ىشتەي ۇلتتىق ويىندارعا قاتتى قۇمارتىپ جۇرگەن باسىم ويلاماعان جەردەن جامبى اتۋشىلار كومانداسىنىڭ مۇشەسى بولىپ شىعا كەلدىم.

– جامبى اتۋدىڭ قيىندىعى دەپ نەنى ايتار ەدىڭ؟

– شىندىعىندا جامبى اتۋدى شىعىنى كوپ سپورت ءتۇرى دەر ەدىم. ۇلتتىق ساداق، وق، جەبەنىڭ ۇشى، كىرىسى، ادىرناسى وزىمىزدە وندىرىلمەسە وسى سالاعا جۇمسالعان ءبىزدىڭ قارجى ءالى تالاي جىل شەتەلگە قۇيىلا بەرەدى. قازىر ەڭ ارزان ساداق 60-70 مىڭ تەڭگە تۇرادى. نەگىزىنەن قىتايدىڭ، رەسەيدىڭ، ۋكراينانىڭ، موڭعوليانىڭ ساداقتارىن ساتىپ الامىز. بۇرىن دايىن وقتى دا ساتىپ الىپ جۇردىك. ارقايسىسى – مىڭجارىم، ەكى مىڭ تەڭگە تۇرادى. وتە قىمبات. ءار جاتتىعۋ سايىن كەمىندە 4-5 وق جوعالادى، سىنادى. كۇنىنە ەكى مارتە جاتتىعۋ وتكىزسەڭىز، قانشا وقتى جوعالتاسىز؟ اقشا شاق كەلمەيتىن بولعان سوڭ، اقىرىندا وقتى ءوزىمىز جاساۋعا ۇيرەندىك. ينتەرنەتتەن قارادىق، تەحنولوگياسىن مەڭگەردىك، ستانوكتارىن ورناتتىق. ءسويتىپ، وبلىس بويىنشا وقتى ءوزىمىز ءوندىرۋدى جولعا قويدىق. جەبەنىڭ ۇشىن جاساۋ ءۇشىن العاشقى كەزدە اۋداننىڭ تانىس توكارلارىنا ءوتىنىش جاسادىق. اعاشىنا قايىڭ جاقسى. سالماقتى، ءتوزىمدى كەلەدى. ال، سالماقتى وق بۇيىردەن سوققان جەلدىڭ ىعىندا كەتپەيدى. قازىر تەك ساپالى جەبە ءۇشىن كەيدە قاۋىرسىندى عانا ساتىپ الامىز. ارينە، بىزدە دە جارايتىنى بار. مىسالى، كۇركەتاۋىقتىڭ قاۋىرسىنى وتە جاقسى. ءوزىمىز كوبىنەسە وسى كۇركەتاۋىق قاۋىرسىنىن پايدالانامىز. قازدىڭ قاۋىرسىنى دا جامان ەمەس.

(سولدان وڭعا قاراي ايتبەك سارىباي، ميحاي كوزمەي، ەرالحان ايكوز)
– وتكەن جىلعى «التىن جەبە» حالىقارالىق تۋرنيرىنە ءبىزدىڭ ەلدەن قانشا سپورتشى قاتىستى؟ شەتەلدىك مەرگەندەردىڭ قارىمى قانداي بولدى؟

– ءيا، «التىن جەبە» ءبىزدىڭ ەلدە تۇڭعىش وتكەن ءىرى جارىس قوي. بۇل تۋرنيرگە ون بەستەن استام شەت مەملەكەتتىڭ مەرگەندەرى قاتىستى. مۇنداي جارىسقا ەشبىر ەل وسال سپورتشىسىن جىبەرمەيتىنى انىق. وسى كۇنى ۆەنگر، فين، بولگار، تۇرىك، موڭعول، جاپون، كورەي، مالايزيا ساداقشىلارى اتتىڭ ۇستىنەن نىسانا اتۋعا وتە مىقتى دەپ سانالادى.

قازاقستان جامبى اتۋشىلار كومانداسىنىڭ قۇرامىندا بەس ساداقشى بولدىق. ولار: ايتبەك سارىباي، ەرالحان ايكوز، ابزال تۋلىبەكوۆ، بەكقالي ۇزدەنباەۆ  جانە ءوزىم. «التىن جەبە» ءتۋرنيرى تامىزدىڭ 11-13 كۇندەرى استاناداعى «قازانات» اتشابارىندا ءوتتى. قىزىق بولعاندا، جارىستىڭ ەكىنشى كۇنگى باسەكەسىنە ەلباسى كەلىپ، ءبىزدىڭ مەرگەندەر سايىسىن شەتەلدىك مەيماندارىمەن بىرگە وتىرىپ تاماشالادى عوي.
ءتۋرنيردىڭ ويىن شارتىنا شەتەلدىك مەرگەن سۇيسىنە باس شايقاۋمەن ءجۇردى. العاشقى كۇنگى ەكى كەزەڭنىڭ ءبىرى «شاپشاڭ اتۋ». مۇندا ساداقشىلار نىسانا تۇسىنا اتپەن كەلىپ توقتاپ، تورەشىنىڭ «اتىڭدار!» دەگەن بۇيرىعى بويىنشا شاپشاڭدىقپەن وق اتادى. ۋاقىت مەرزىمى – 10 سەكۋند. وسى 10 سەكۋندتا سپورتشى جەبەنى ۇلگەرگەنىنشە اتۋعا ءتيىس. نىسانا ون قادام جەردە تۇرادى.

ال، ەكىنشى كەزەڭ «قالقان اتۋ» دەپ اتالدى. مۇندا سپورتشىلار جولاقتى ارقانمەن كورسەتىلگەن، ەنى ءۇش مەترلىك ءدالىز جولدان 10 مەتر قاشىقتىقتاعى، اراسى 35 مەتردەن، 1 مەتر بيىكتىككە ورنالاستىرىلعان، ديامەترى 60 سانتيمەتر بولاتىن قالقان پىشىندەس ءۇش نىسانانى اتپەن شاۋىپ كەلە جاتىپ كەزەكپەن اتىپ وتەدى. سپورتشىعا 2 مۇمكىندىك جانە ءار مۇمكىندىكتى ورىنداۋعا 25 سەكۋند ۋاقىت بەرىلدى.

ءۇشىنشى كەزەڭ – «جامبى اتۋ». سپورتشىلار ءدالىز-جول بويىمەن ءار ءتۇرلى قاشىقتىقتاعى 2،4 مەتر بيىكتىككە ىلىنگەن، ديامەترى 20 سانتيمەتر 3 نىساناعا شاۋىپ كەلە جاتىپ ۇلگەرگەنىنشە وق اتىپ وتەدى. 1-ءشى نىسانا «قولا جامبى» جولدان 8 مەتر قاشىقتىقتا، 2-ءشى نىسانا «كۇمىس جامبى» جولدان 10 مەتر قاشىقتىققا، 3-ءشى نىسانا «التىن جامبى» جولدان 12 مەتر قاشىقتىققا ورنالاستىرىلعان. نىسانالاردىڭ ءوزارا قاشىقتىعى – 30 مەتر. «التىن جەبە» اياقتالعان سوڭ شەتەلدىك مەرگەن دوستارمەن ءبىرتالاي اڭگىمەلەسىپ جۇردىك قوي. ءبارى دە ەندىگى جەردە وسى جامبى اتۋمەن شىنداپ شۇعىلداناتىنىن ايتتى. راسىندا جامبى اتۋ – الەمدە جوق نىسانا.

(جاپون قىزى)
«التىن جەبەگە» قاتىسقان شەت ەل مەرگەندەرىنىڭ اتاقتارى زور. قاراڭىز، مالايزيانىڭ ايگىلى سۇرمەرگەنى مۇحاممەد داكالان حالىقارالىق جارىستىڭ بىرنەشە دۇركىن جۇلدەگەرى.

تۇركيانىڭ تارلانى مۇرات بۋنچۋككۋدىڭ باسقا اتاعىن ايتپاعاندا 2015 جىلى «التىن وق» حالىقارالىق تۋرنيرىندە ءبىرىنشى ورىن يەلەنگەن.

ماجارستاننىڭ مەرگەنى نەماتي ارپاد ەۋروپادا ۇيىمداستىرىلعان كوپتەگەن ساداق اتۋ فەستيۆالدەرى مەن حالىقارالىق جارىستاردىڭ جەڭىمپازى. ماجارستان ۇلتتىق ساداق اتۋ قۇراما كومانداسىنىڭ مۇشەسى.

رۋمىنيالىق ميحاي كۋزمي دە ات ۇستىنەن ساداق اتۋدان داڭقى جايىلعان مەرگەن. 2014 جىلى سەۋل قالاسىنداعى ات ۇستىندە ساداق اتۋ دۇنيەجۇزىلىك جارىسىندا چەمپيون اتانعان.

ءفيننىڭ مەرگەن قىزى اننا كاتارينا بولسا كوپتەگەن شەت مەملەكەتتەردە وتكەن دۇنيەجۇزىلىك جارىستاردىڭ جەڭىمپازى، جۇلدەگەرى اتانعان. 2015 جىلى ماۋسىم ايىندا يراندا وتكەن پارسىلاردىڭ ات ۇستىنەن ساداق اتۋ تۋرنيرىندە اتاقتى مەرگەندەر قاتارىندا سايىسىپ، قولا جۇلدەنى يەلەنگەن.

پولياك مەرگەنى رادوسلاۆ كوزۋچ بولسا 2014-2015-2016 جىلدارى پولشا قۇراما كوماندا قۇرامىندا ەۋروپا گران-پري باسەكەسىندە ءبىرىنشى ورىندى جەڭىپ العان. 2017 جىلى ماجارستاننىڭ پوماز قالاسىندا وتكەن ەۋروپا گران-پري باسەكەسىندە كورەي ستيلىندە اتۋدان ەكىنشى ورىن يەلەنگەن.

باس جۇلدە العان رۋمىنيا مەرگەنى ميحاي كوزمەيدىڭ شاپشاڭدىعى سۇمدىق. جەبەنى سەكۋند سايىن اتا الادى. مىنە، ءبىزدىڭ باسەكەلەستەرىمىز وسىنداي بولدى. كوماندا ىشىندە حالىقارالىق جارىسقا مەننەن وزگە قاتىسقان ەشكىم جوق.
«شاپشاڭ اتۋ» مەن «قالقان اتۋ» باسەكەسىنىڭ ەكەۋىندە دە نىسانا ءبىر ورنىندا تۇردى. ال، «جامبى اتۋدا» ديامەترى وتىز سانتيمەترلىك التىن، كۇمىس، قولا جامبىلار بيىكتىگى ءۇش مەترلىك باعانادا قىلداي جىپكە ءىلىنىپ، جەل سوقسا شىر اينالىپ تۇرادى. مەرگەننىڭ مەرگەنىنە سىن بولار نىسانا. الايدا، وسى شىر اينالىپ تۇرعان جامبىلاردى تاعى دا رۋمىندىق ميحاي كۋزمي بۇيىم قۇرلى كورمەدى. ميحاي كۋزميدىڭ قوس جەبەسى قولاعا دارىماعانىمەن كۇمىس پەن التىنعا كەزەك-كەزەك قادالدى. 10+15 ۇپاي. ەكى وقپەن 25 ۇپايدى ج ۇلىپ ءتۇستى. قارشىعاداي قاعىلەز رۋمىندىق مەرگەننىڭ شاپشاڭدىعىنا ەرىكسىز تاڭ قالامىز. كانىگى مەرگەن ءار نىسانا تۇسىندا ۇنەمى ەكى جەبەنى اتىپ ۇلگەرەدى. اتپەن قۇيعىتا شاپقان قالپى التى وقتى قاتار اتقان ميحاي كۋزميدەن وزگە ساداقشى بولعان جوق. ءسويتىپ، رۋمىن مەرگەنى العاشقى كۇنگى «شاپشاڭ اتۋ» مەن «قالقان اتۋدان» 27 ۇپاي، ەكىنشى كۇنگى «جامبى اتۋدان» 25 ۇپاي، جيىنى ەلۋ ۇپايمەن «التىن جەبە» مەرگەندەرىنىڭ كوشىن باستاپ شىعا كەلدى.

ەكىنشى ورىن ءۇش كەزەڭدە 40 ۇپاي جيناعان ايتبەك سارىبايعا بۇيىردى. ءۇشىنشى ورىنعا بارلىعى 39 ۇپايمەن ەرالحان ايكوز تابان تىرەدى. ءتورتىنشى ورىندى 29 ۇپاي العان ۆەنگريالىق نەموتي كريستوف ارپاد، ال، بەسىنشى ورىندى مالايزيالىق مۇحاممەد اكمال بين مۇحاممەد داحالان الدى.

ەلىمىزدە العاش رەت ۇيىمداستىرىلعان «التىن جەبە» حالىقارالىق تۋرنيرىندە كۇمىس جۇلدەنى جەڭىپ العان تۇڭعىش قازاق ۇلانى – ايتبەك، قولا جۇلدەنى يەلەنگەن ەرالحان ايكوز.

ودان بەرى ءبىز ەكى-ءۇش رەت ۆەنگريادا، تۇركيادا ۇيىمداستىرىلعان مەرگەندەر فەستيۆالىنە قاتىسىپ قايتتىق. اللا بۇيىرتسا، الداعى حالىقارالىق جارىستاردا ەل نامىسىن قولدان بەرمەيمىز دەگەن سەنىمدەمىز.

– ەندەشە، سول سەنىم ۇدەسىنەن شىعۋلارىڭا تىلەكتەسپىز!

سۇحباتتاسقان تولەگەن جاكىتاي،

استانا