قارت قۇرلىقتى قىزىقتىرعان قازاق كۇرەسى

قازاق كۇرەسىنەن سەربيانىڭ زرەنيانين قالاسىندا وتكەن IV ەۋروپا چەمپيوناتىندا كارى قۇرلىقتىڭ 17 ەلىنەن كەلگەن پالۋاندار ءۇش كۇن بويى جەڭىس  ءۇشىن جان اياماي تارتىسقا ءتۇستى. اسىرەسە، بولگاريا، سلوۆەنيا جانە سەربيا مەملەكەتتەرىنىڭ سپورتشىلارى تاڭعالدىردى. ولار ءۇش كۇن، ءۇش ءتۇن جيىلماي كەرىلىپ جاتقان كىلەمنىڭ شاڭىن قاعىپ، قازاق كۇرەسىنىڭ قىرى مەن سىرىن جاقسى ۇيرەنىپ العاندارىن كورسەتتى.

الامان جارىستىڭ باستالار كۇنى تورەشىلەرمەن سەمينار-كەڭەس بولىپ ءوتتى. دۇنيەجۇزىلىك قازاق كۇرەسى فەدەراتسياسى جانە بىرىككەن كۇرەس الەمىنىڭ  ۇيىمداستىرۋمەن وتكەن ەۋروپا چەمپيوناتىندا ەرلەر 6 سالماقتا جانە ايەلدەر دە 6 سالماق دارەجەلەرى بويىنشا  ءتول كۇرەسىمىزدەن سىنعا تۇسۋگە دايىندىقتارىن باستاپ كەتتى.

بۇگىنگى كۇنى دۇنيەجۇزىلىك قازاق كۇرەسى فەدەراتسياسىنىڭ ورەلى ەڭبەگىنىڭ ناتيجەسىندە الەمنىڭ 5 قۇرلىعىنىڭ 30-دان استام مەملەكەتىندە  تول كۇرەسىمىزدەن فەدەراتسيالار اشىلعان.  اتا كۇرەسىمىزدەن 7 الەم، 11 ازيا چەمپيوناتتارى، 3 الەم كۋبوگى جانە 4 رەت ەۋروپا چەمپيوناتى ۇيىمداستىرىلىپ،  قازاق كۇرەسى  جىل سايىن دامۋ ۇستىندە. قازاق كۇرەسىنىڭ وسىنداي قارقىن الا باستاعانى تۋرالى  دۇنيەجۇزىلىك قازاق كۇرەسى فەدەراتسياسىنىڭ  ءبىرىنشى ۆيتسە-پرەزيدەنتى، قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ەڭبەك سىڭىرگەن جاتتىقتىرۋشىسى، پروفەسسور، ۇلتتىق كۇرەسىمىزدىڭ جاناشىرى  سەرىك ادام ۇلى  تۇكەەۆ مىرزا دا ۇنەمى ايتىپ كەلەدى. وسى جارىستىڭ الدىندا ول تاعى دا ءتول كۇرەسىمىز تۋرالى ايتا كەلىپ، ونىڭ ەۋروپادا دامىتۋدىڭ ءمانى مەن ماڭىزى تۋرالى پىكىرىن ءبىلدىردى.

ء–بىزدىڭ ماقساتىمىز قازاق كۇرەسىن تاەكۆاندو، دزيۋدو سياقتى الەمنىڭ ءار تۇكپىرىنە كەڭىنەن  تاراتىپ، دامىتۋىمىز كەرەك. ەۋروپا ەلدەرىنىڭ قازاق كۇرەسىنە دەگەن قىزىعۋشىلىعىنىڭ ارتا ءتۇسۋى، شەت مەملەكەتتەردە ۇلتتىق كۇرەسىمىزدەن فەدەراتسيالاردى قۇرىپ، اشىپ قانا قويا سالماي،  ولاردىڭ تاباندى جۇمىس جاساۋىن قاداعالاپ، قولداۋ جاساپ وتىرۋىمىز كەرەك – دەگەن پرەزيدەنتىمىز يسلام الماقان ۇلى ابىشەۆتىڭ جۇيەلى جۇمىسىنىڭ جەمىسى – دەدى ول.

راسىمەن دە  وسىدان 20-30 جىل بۇرىن قازاق كۇرەسىنىڭ ەۋروپا ارەنالارىندا  اتوي سالارىن ءبىلىپ، بولجاۋ تەك ءسوز جۇزىندە بولسا، ەندى الاشتىڭ ارمانى بىرتىندەپ ورىندالىپ كەلە جاتقاندىعىنا قۋانباسقا بولماس.

سونىمەن، سەربيادا جالاۋىن كوتەرگەلى وتىرعان بايراقتى جارىس الدىندا ءاربىر ەلدەن كەلگەن باپكەرلەر مەن تورەشىلەردىڭ باسقوسۋى مەن القالى وتىرىسى ءوتىپ،  جارىستىڭ جاقسى ءوتۋى تۋرالى پىكىر ايتىسىپ، پىسىقتالدى. بۇل سەمينار كەڭەستى جۇرگىزگەن  ازيا قۇرلىعىنىڭ قازاق كۇرەسى فەدەراتسياسىنىڭ باس حاتشىسى،  حالىقارالىق دارەجەدەگى تورەشى رافاەل حابيروۆ  تورەشىلەرگە ءتول كۇرەسىمىزدىڭ ەرەجەرەلرى تۋرالى دايىنداعان بەينە باياندى كورسەتىپ، ءتۇسىندىرىپ بەردى. يا، ءاربىر وتكەن ۇلكەن جارىستاردا قازىلىق ەتەتىن تورەشىلەردىڭ بىلىكتىلىگى جوعارى بولۋى وتە ماڭىزدى. ويتكەنى،  اتا كۇرەسىمىز تۋرالى دۇنيەجۇزىلىك قازاق كۇرەسى فەدەراتسمياسىنىڭ بەكتىپ، ونى بىرىككەن كۇرەس الەمى مويىنداپ كوپ جىلدان بەرى ىسكە اسىرىلىپ كەلە جاتقان  نەگىزگى ەرەجەمىزدىڭ حالىقارلىق دەڭگەيدى دۇرىس قولدانۋى بوزكىلەمدە تورەلىك ەتۋشىلەرگە تىكەلەي بايلانىستى.

سوندىقتان دا تەمىردەي ءتارتىپ ارقىلى قالىپتاسقان قازاق كۇرەسى ەرەجەسىن دۇرىس قولدانۋدا تورەشىلەرگە ارتىلار سىننىڭ جۇگى اۋىر. سەمينار-كەڭەستىڭ بارىسىندا قازاق كۇرەسىنىڭ ۇلتتىق  ءداستۇرلى ات ابزەلدەرىنىڭ ءبىرى قامشىنىڭ دا   تورەشى قولىندا اتقارار قىزمەتى ءسوز ەتىلدى. ارينە، قامشى ەگەر بوزكىلەمنىڭ شەتىندە تۇرعان پالۋاننىڭ باپكەرى، تورەشىنىڭ شەشىمىنە كوڭىلى تولماعان جاعدايدا كوتەرەتىندىگى بەلگىلى. سول سەبەپتەن ازيا قۇرلىعىنىڭ قازاق كۇرەسى فەدەراتسياسىنىڭ باس حاتشىسى،  حالىقارالىق  دارەجەدەگى تورەشى رافاەل حابيروۆ وسى ماسەلەگە دە ەرەكشە توقتالىپ ءوتىپ، تورەلىك ەتكەندە قاپەردە ۇستاۋلارىنا نازار اۋداردى. سونىمەن، قازاق كۇرەسىمىزدىڭ ەرەجەلەرى جىپتەي ءتىزىلىپ ايتىلىپ، تورەشىلەر وزدەرىنە قاجەتتى اقپاراتتى تولىقتاي الا ءبىلدى. ەندى وسى سەمينار-كەڭەستەن  ويلارىنا ءتۇيىپ العاندارىن بايراقتى سىندا ەش قاتەسىز  قولدانۋ ءۇشىن قولا الىسىپ تارقاستى.

سونىمەن قازاق كۇرەسىنەن سەربيانىڭ زرەنيانين قالاسىندا جالاۋىن كوتەرگەن  ەۋروپا چەمپيوناتىنىڭ ەرلەر اراسىنداعى جەكپە-جەكتەرى باستالىپ تا كەتتى. دزيۋدو، سامبو كۇرەستەرىنەن الەم، ەۋروپا جارىستارىندا توپ جارىپ جۇرگەن ءار ەلدىڭ مايتالمان ماقتانىشتارىنىڭ باسىن قوسقان بايراقتى سىن تارتىستى ايقاستارعا تولى ءوتىپ، كۇن باتا  توپجارعان پالۋانداردىڭ جاڭا ەسىمدەرى دە  انىقتالدى.

العاشقى بەلدەسۋلەردەن باستاپ-اق، رەسەي مەن سلوۆاكيا مەملەكەتتەرىنىڭ سپورتشىلارى باس جۇلدەلەردەن ءۇمىتتى ەكەندەرىن شەبەر كورسەتە ءبىلدى. ەندى  بەس سالماق جانە ابسوليۋتتىك اۋىر سالماق دارەجەلەرى بويىنشا جەڭىس تۇعىرىنا كوتەرىلگەن جەڭىمپاز پالۋانداردىڭ ەسىمدەرىن ايتساق. 70 كگ سالماقتا سەربيالىق نيكولا گاليچ، 80 كگ سالماقتا  يزرايلدىق  ديما كاپينچۋك، 90 جانە 100 كگ سالماقتاردا رەسەيدىڭ قاراشاي-چەركەس ايماعىنىڭ پالۋانى رامازان توتا مەن  اندرەي گۋساروۆ، +100 كگ جانە تۇيە پالۋاندار اراسىنداعى فينالدىق جەكپە-جەكتە سلوۆاكيالىق مارتين اناتا چەمپيون اتانىپ قوشەمەتكە يە بولدى.

وسىلايشا قازاق كۇرەسىنەن كەزەكتى ەۋروپا الامانىنىڭ العاشقى كۇنى ەرلەر ءۇشىن وسىنداي جەكپە-جەكتەرمەن اياقتالدى. جارىستىڭ كەزەكتى كۇنىندە بوزكىلەم تورىنە ايەلدەر التى سالماق دارەجەسى بويىنشا كۇش سىناستى. ايەلدەر جەكپە-جەگى ەرلەردەن اسىپ تۇسپەسە كەم تۇسكەن جوق. ويتكەنى، ەۋروپالىق بۇرىمدىلاردىڭ كوپشىلىگى جەڭىسكە دەگەن جىگەر تانىتىپ، جەكپە-جەكتەرىن تارتىستى ءارى قىزىقتى وتكىزدى. جارىس كورىگى قىزىپ جاتقاندا الەمدىك دەڭگەيدەگى قۇتتى قوناق، بىرىككەن كۇرەس الەمى (UWW) پرەزيدەنتى نەناند ءلالوۆيچتىڭ ارنايى ات باسىن بۇرىپ كەلۋى  جارىس مارتەبەسىن ءوسىرىپ تاساعانداي بولدى.

ورازا ايىنداعى  ءساتى تۇسكەن كەزدەسۋدى جىبەرىپ الماۋ ءۇشىن، الەم كۇرەسىنىڭ باسشىسىنا جاقىنداپ، سۇحبات العان ەدىك.

—اسا قادىرلى نەناند لالوۆيچ مىرزا، جارىسقا ارنايى كەلىپ، قازاق كۇرەسىن تاماشالعانىڭىزعا قۋانىشتىمىز. قازىرگى تاڭداعى قازاق كۇرەسىنىڭ دامۋىنا قانداي باعا بەرە الاسىز؟

 -قازاق كۇرەسىنىڭ ايەلدەر اراسىنداعى جەكپە-جەكتەرىن  قاراپ وتىرىپ، بۇل كۇرەستى ەۋروپالىقتاردىڭ جىلدام يگەرىپ الىپ قانا قويماي، ءادىس-ايلالارىن اسەرلى كورسەتە بىلگەندەرىنە ەرەكشە تاڭعالىپ وتىرمىن. سوعان قاراعاندا قازاق كۇرەسىنىڭ ءوسۋ قارقىنى جامان ەمەس  جانە بۇل كۇرەستىڭ الەم حالقى ۇيرەنىپ الىپ كەتەتىندەي كۇرەس بولاتىندىعىن ايتقىم كەلەدى.

—بۇگىنگى تاڭدا دۇنيەجۇزىلىك قازاق كۇرەسى فەدەراتسياسىنىڭ  ەكپىندى ەڭبەگىنىڭ ارقاسىندا  الەمدىك، ەۋروپالىق، ازيالىق  جارىستار ۇزبەي  ۇيىمداستىرىلىپ كەلەدى. جالپى، قازاق كۇرەسىنىڭ وليمپادا اسۋىنا جەتۋ مۇمكىندىگىن  ايتا الاسىز با ؟

-ارينە، العا ماقسات قويىپ ارمانداي ءبىلۋدىڭ ءوزى جاقسى قاسيەت دەپ بىلەمىن. ءبىزدىڭ بىرىككەن كۇرەس الەمىنە  (UWW) دۇنيەجۇزىلىك قازاق كۇرەسى فەدەراتسياسىنىڭ  تولىقتاي مۇشەسى بولىپ  كىرگەلى بەرى قازاق كۇرەسى جاقسى جولمەن دامىپ كەلەدى. ال، وليمپيادا باعدارلاماسىنا ەنۋىنە ارينە ءالى ەرتە، دەگەنمەن دە ءدال وسىنداي تالپىنىسقا تولى تابىستى جۇمىستار ارقىلى جاقسى جەتىستىكتەرگە جەتۋىنە  قازاق كۇرەسىنىڭ مۇمكىندىگى زور دەپ ويلايمىن.

«Cابىر ءتۇبى سارى التىن» دەمەكشى، سابىر ەتسەك، بىرىككەن كۇرەس الەمى  (UWW) پرەزيدەنتى نەناد لالوۆيچ مىرزانىڭ ايتقانىنداي، ول ءبىر اق تۇيەنىڭ قارنى جارىلاتىن  كۇندى بولاشاقتا اللا ءناسىپ ەتەر. ال، ەندى ايەلدەر اراسىندا وتكەن تارتىستى سىنداردا وزىپ العا شىققان چەمپيونداردىڭ ەسىمدەرىن تانىستىرا وتسەك. ايەلدەر اراسىنداعى 6 سالماقتا وتكەن فينالدا بولگاريا، ارمەنيا، گرۋزيا، ەستونيا، لاتۆيا ەلدەرىنىڭ قىزدارى وزگەلەردەن كوش بويى الدا ونەر كورسەتتى. سونىمەن،  55 كگ سالماقتا بولگاريالىق سپورتشى گاليا يۆانوۆا ارميان قىزى سوسە بالاسانياندى الىپ ۇرىپ جەڭىمپاز اتانسا، 60 كگ سالماقتا تاعى ءبىر بولگار ماگدالەنا ۆاربانوۆا ەستونيالىق ۆيكتوريا زۋبكوۆانى جەڭىپ، ەۋروپا چەمپيوناتىنىڭ التىن جۇلدەسىنە يە بولدى. 65 كگ سالماقتا دا باس جۇلدە سلوۆاكيالىق ماگدالەنا مۋزيكوۆانى ايقىن باسىمدىلىقپەن جەڭگەن بولگاريالىق يزابەل حريستوۆانىڭ ۇلەسىنە كەتتى. 70 كگ سالماقتا بەلارۋس قىزى الينا بابيتسكايانى  جەڭگەن لاتۆيالىق رەنالدا گەدۋتيتە كوماندا قورجىنىنا العاشقى  التىن مەدالىن سالىپ بەرسە،  +70 كگ-دەن  جوعارى سالماقتاعى  فينالدىق جەكپە-جەكتە گرۋزين قىزى ەلەنا كەبادزە بولگاريالىق ماريا ورياشكوۆانى ۇتىپ، چەمپيوندىق تۇعىرعا كوتەرىلدى. تۇيە سالماقتاعى پالۋان قىزدار اراسىندا جەكپە-جەكتە دە  سول بولگار مەن گرۋزين قىزى قايتا كەزدەستى. بۇل جولى بولگاريانىڭ وكىلى ماريا ورياشكوۆا گرۋزين قىزىنان ەسەسىن قايتارىپ، ەۋروپا چەمپيونى اتاعىن يەلەندى.   وسىلايشا قازاق كۇرەسىنەن سەربيانىڭ زرەنيانين قالاسىندا وتكەن  ەۋروپا چەمپيوناتى جوعارى دەڭگەيدە اياقتالىپ، ءتول كۇرەسىمىزدەن تاعى ءبىر بايراقتى سىن تاريح قويناۋىنا ءوتىپ كەتتى.

الامان جارىسقا ارنايى كەلىپ، باسىنان اياعىنا دەيىن بولعان حالىقارالىق بىرىككەن كۇرەس  تۇرلەرى فەدەراتسياسىنىڭ، بۇكىلالەمدىك بەلبەۋلى كۇرەس كوميتەتىنىڭ پرەزيدەنتى گينتاۋتاس ۆيلەيتا جارىس سوڭىندا بەرگەن سۇحباتىندا دۇنيەجۇزىلىك قازاق كۇرەسى فەدەراتسياسىنىڭ ءتول كۇرەسىمىزدىڭ الەمگە تارالۋىنا وراسان جۇمىس جاساپ جاتقاندىعىن تىلگە تيەك ەتىپ، قازاق كۇرەسىنىڭ بيىل يندونەزيانىڭ جاكارتا قالاسىندا  وتەتىن تىنىق مۇحيت ەلدەرىنىڭ ويىندارىندا كورسەتۋ باعدارلاماسىنا كىرىپ قالۋى ابدەن مۇمكىن ەكەندىگىن ايتتى.  «كورىنگەن تاۋدىڭ الىستىعى جوق»، دەمەكشى، الدا دۇنيەجۇزىلىك قازاق كۇرەسى فەدەراتسياسىنىڭ جىلتىزبەگىندە كوپتەگەن الەمدىك دەڭگەيدەگى جارىستار كۇتىپ تۇر. بارلىق ءدۇبىرلى جارىستار اتا كۇرەسىمىزدى الەم ارەناسىنا شىعارا وتىرىپ، ءوزىمىزدىڭ انا ءتىلىمىزدى دە ناسيحاتتاۋدىڭ دا ءبىر جولى. ەندەشە، قازاق كۇرەسىن الەمنىڭ ءار تۇكپىرىندە وتەتىن الامان جەكپە-جەكتەردە «باستا»، «توقتا» دەگەن انا تىلىمىزدەگى تىركەستەردى كوپتەپ ايتۋعا مۇمكىندىك اشىلادى دەگەن ءسوز.

 

اقىن ورداباي ۇلى

زرەنيانين (سەربيا) – ماسكەۋ (رەسەي) – استانا – الماتى