ەلىمىزدە جىل سايىن شامامەن 22 مىڭ بالا مەرزىمىنەن بۇرىن دۇنيەگە كەلەدى

الماتى قالاسىندا ەرتە تۋىلعان نارەستەلەر ماسەلەسىنە جانە ولاردىڭ ەرەكشە قاجەتتىلىكتەرىن تالقىلاۋعا ارنالعان ءباسپاسوز ءماسليحاتى بولدى.

«كىشكەنتاي قادامدار ۇلكەن ماقساتتارعا جەتەلەيدى» اتتى ءباسپاسوز كونفەرەنتسياسى حالىقارالىق مەرزىمىنەن ەرتە تۋعان بالالار كۇنى اياسىندا ءوتتى.

ءىس-شاراعا مەديتسينالىق جانە پاتسيەنتتىك قاۋىمداستىقتاردىڭ جەتەكشى ساراپشىلارى قاتىسىپ، العاشقى كۇندەرىندە ەرەكشە كۇتىم مەن ارنايى جاعدايدى قاجەت ەتەتىن ەرتە تۋعان نارەستەلەردى قورعاۋ ماسەلەسىن تالقىلادى. ءباسپاسوز كونفەرەنتسياسى ەلىمىزدەگى AstraZeneca حالىقارالىق بيوفارماتسەۆتيكالىق كومپانياسىنىڭ قولداۋىمەن ءوتتى.

دۇنيەجۇزىلىك دەنساۋلىق ساقتاۋ ۇيىمىنىڭ (ددسۇ) باعالاۋى بويىنشا، ەرتە تۋعان نارەستەلەر جۇكتىلىكتىڭ 37 اپتاسىنا دەيىن، سالماعى 2500 گراممنان تومەن جانە بويى 43 سانتيمەترگە دەيىن بولىپ تۋىلعان بالالاردى قامتيدى. 2020 جىلى مەرزىمىنەن بۇرىن تۋىلعان نارەستەلەردىڭ ۇلەسى ءارتۇرلى ەلدەردە 4%-دان 16%-عا دەيىن وزگەردى.

قازاقستاندا جىل سايىن شامامەن 22 مىڭ بالا مەرزىمىنەن بۇرىن دۇنيەگە كەلەدى. ەرتە بوسانۋدىڭ سەبەپتەرى اراسىندا انانىڭ سوزىلمالى اۋرۋلارى، مىسالى، قانت ديابەتى، جوعارى قان قىسىمى، بۇيرەك اۋرۋلارى سياقتى جاعدايلار بولۋى مۇمكىن. سونداي-اق كوپ ۇرىقتى جۇكتىلىك جانە سترەسس ماڭىزدى ءرول اتقارادى. قازىرگى ۋاقىتتا پەريناتالدىق ورتالىقتاردا پسيحولوگتار جۇمىس ىستەيدى. وندا اتا-انالار ءۇشىن قولداۋ توپتارى بار، مۇندا ولار ءوز ۋايىمدارىن ءبولىسىپ، كومەك الا الادى. ءار جاعداي جەكە قاراستىرىلۋى قاجەت جانە اتا-انالار ءوز جاعدايىنا سايكەس ارەكەت ەتۋى ءتيىس. ەڭ باستىسى قورىقپاۋ، ۇمىتتەن ايرىلماۋ جانە دارىگەرلەردى تىڭداۋ كەرەك، — دەدى «پەدياتريا جانە بالالار حيرۋرگياسى عىلىمي ورتالىعى» اق پەدياتريالىق بلوگىنىڭ جەتەكشىسى، قازۇمۋ-دىڭ س.د. اسفەندياروۆ اتىنداعى نەوناتولوگيا كافەدراسىنىڭ دوتسەنتى، جوعارى ساناتتى نەوناتولوگ، PhD گۇلميرا بەكنازارقىزى التىنباەۆا.

ساراپشىلاردىڭ ايتۋىنشا، قازاقستاندا 2000 جىلى نارەستەلەردىڭ ءولىمى 1000 ءتىرى تۋعان سابيگە شاققاندا 18،82 دەڭگەيىندە بولعان. 2022 جىلى بۇل كورسەتكىش 5 ەسە ازايىپ، 7،68-گە جەتتى. بۇگىنگى تاڭدا بۇل ورتالىق ازيا ەلدەرى اراسىنداعى ەڭ تومەنگى كورسەتكىش. دەگەنمەن، ءاربىر ساننىڭ ارتىندا نارەستەلەردىڭ ءومىرى، وتباسىلاردىڭ تاعدىرى تۇر. سوندىقتان نەوناتولوگتار مەن پەدياترلار ءار نارەستەنىڭ ءومىرىن ساقتاپ قالۋعا تىرىسادى.

ەرتە تۋعان نارەستەلەر، جاڭا تۋعان كەزەڭدە ينتەنسيۆتى تەراپيا مەن رەانيماتسيادان وتكەن، اۋىر اۋرۋلاردىڭ دامۋ قاۋپى بار توپقا جاتادى. بۇعان برونحوپۋلمونالدى ديسپلازيا، رەتينوپاتيا، رەسپيراتورلىق ديسترەسس-سيندروم جانە باسقا دا اۋرۋلار جاتادى. سونىمەن قاتار، تىنىس الۋ جانە يممۋندىق جۇيەنىڭ جەتىلمەۋىنە بايلانىستى نارەستەلەر ءارتۇرلى ينفەكتسيالارعا جانە اسقىنۋلارعا بەيىم كەلەدى. پنەۆمونيا جاعدايلارىنىڭ 50%-ى جانە ءبرونحيوليتتىڭ 90%-عا جۋىعى نارەستەلەردە رەسپيراتورلىق سينتسيتيالدى ۆيرۋسپەن (رسۆ) بايلانىستى. بۇل قوعامدا از ايتىلاتىن ماسەلە، بىراق رسۆ نارەستەلەردىڭ 1 جاسقا دەيىنگى ءولىمىنىڭ ەكىنشى ءجيى كەزدەسەتىن سەبەبى بولىپ تابىلادى.

رسۆ-دان تۋىنداعان تومەنگى تىنىس الۋ جولدارىنىڭ ينفەكتسيالارى ءجاسوسپىرىم جانە ەرەسەك جاستا دا قايتالاناتىن سىرقاتتارعا جانە برونحيالدى استماعا اكەلۋى مۇمكىن. قازىرگى تاڭدا قازاقستاندا ەرتە تۋعان نارەستەلەردى رسۆ-دان قورعاۋدىڭ قولجەتىمدى شارالارى بار. رسۆ ينفەكتسياسىنىڭ الدىن الۋ ءۇشىن ءپاسسيۆتى يممۋنيزاتسيا جاسالادى. ۇلكەن جاستاعى ەرتە تۋعان بالالار سوزىلمالى ينفەكتسيالىق ەمەس اۋرۋلار قاۋپى جوعارى توپقا كىرەدى. سوندىقتان رسۆ الدىن الۋدىڭ جانە پەدياتريالىق دەڭگەيدە كورسەتىلەتىن كاسىبي كومەكتىڭ ماڭىزى زور. ءبىز ەرتە تۋعان بالالاردى كەشەندى، ديناميكالىق جانە كوپبەيىندى قولداۋ ارقىلى ولاردىڭ ءومىر ساپاسىن ارتتىرۋعا تىرىسامىز، — دەدى س.د. اسفەندياروۆ اتىنداعى قازۇمۋ بالالار اۋرۋلارى كافەدراسىنىڭ مەڭگەرۋشىسى، م.ع.د.، دەنساۋلىق ساقتاۋ مينيسترلىگىنىڭ شتاتتان تىس باس پەدياترى گۇلنارا تالىپقىزى تاشەنوۆا.

دسم «ۇلتتىق قوعامدىق دەنساۋلىق ساقتاۋ ورتالىعى» شجق رمك «سانيتارلىق-ەپيدەميولوگيالىق ساراپتاما جانە مونيتورينگ عىلىمي-پراكتيكالىق ورتالىعى» فيليالىنىڭ ديرەكتورى، مەديتسينا عىلىمدارىنىڭ كانديداتى ايناگۇل مۇحانقىزى قۋاتباەۆانىڭ ايتۋىنشا، «رسۆ – بۇل رنق-ۆيرۋس، تىنىس الۋ جولدارىنىڭ اۋرۋلارىن تۋدىرادى. ونى ەكى جاسقا دەيىن بارلىق دەرلىك بالالار باستان وتكىزەدى. دەنساۋلىعى جاقسى ەرەسەكتەر مەن بالالار ءۇشىن رسۆ تەك جەڭىل سۋىق تيۋ رەتىندە وتەدى. ال مەرزىمىنەن ەرتە تۋعان بالالار ءۇشىن ينفەكتسيا تىنىس الۋ جولدارىنىڭ اۋىر اسقىنۋلارىن تۋدىرۋى مۇمكىن. قوڭىرجاي كليمات جاعدايىندا رسۆ جىل سايىن قىستىڭ ورتاسىندا ەپيدەميا تۋدىرادى. ىلعالدى كليماتتا سىرقاتتىڭ تارالۋى جاڭبىرلى ماۋسىمدا باستالادى. الايدا 2020 جىلى رسۆ ماۋسىمدىلىعى COVID-19 پاندەمياسىنا بايلانىستى پروفيلاكتيكالىق شارالار ناتيجەسىندە وزگەردى. ەندى بۇل ينفەكتسيانى جىلدىڭ كەز كەلگەن ۋاقىتىندا جۇقتىرۋى مۇمكىن.

ەرتە تۋعان بالانىڭ اكەسى رەتىندە مەن اتا-انالاردىڭ جانە مۇنداي بالالاردىڭ وتباسىلارىنىڭ قانداي قيىندىقتارعا تاپ بولاتىنىن جاقسى تۇسىنەمىن. مەنىڭ جەكە ومىرلىك جاعدايىم مەرزىمىنەن ەرتە تۋعان بالالارعا كومەك قورىن قۇرۋعا يتەرمەلەدى. العاشقى بىرنەشە ايدا بالا، دارىگەرلەر مەن اتا-انالار ءومىر ءۇشىن كۇرەسەدى. بۇل پسيحولوگيالىق تۇرعىدان وتە قيىن. سوندىقتان ءبىز وتباسىلارعا پسيحولوگيالىق، اقپاراتتىق قولداۋ كورسەتەمىز. قاجەت بولعان جاعدايدا بالالاردىڭ قاۋىپسىزدىگى ءۇشىن جابدىقتارمەن قامتاماسىز ەتەمىز. قيىن جاعدايعا تاپ بولعاندا، وسىنداي ماسەلەلەردى باستان كەشكەن ادامداردىڭ قاۋىمداستىعى ءومىردىڭ كۇردەلى كەزەڭىنەن وتۋگە كومەكتەسەدى، — دەدى «BEKZAT» شالا تۋعان بالالارعا كومەك قورىنىڭ نەگىزىن قالاۋشى ب.ن. تاشمانوۆ.

2024 جىلعى 17 قاراشادا حالىقارالىق ەرتە تۋعان بالالار كۇنىنە قولداۋ كورسەتۋ ماقساتىندا الماتى مەن استانا قالالارى جاھاندىق باستاماعا قوسىلدى. كوكتوبە تەلەمۇناراسى مەن «نۇر-الەم» بولاشاق ەنەرگياسى مۇراجايىنىڭ سفەراسى مەرزىمىنەن بۇرىن تۋعان بالالار مەن ولاردىڭ وتباسىلارىنا قولداۋ مەن قامقورلىقتىڭ سيمۆولى رەتىندە كۇلگىن تۇسكە بويالدى.

سالتانات قاجىكەن،

الماتى