اسىلدىڭ سىنىعى، بۇلاقتىڭ تۇنىعى

ەل ءۇشىن ەڭبەك ەتكەن ەرەن تۇلعالاردىڭ ەسىمدەرى ەشقاشان ۇمىتىلماسى ءمالىم. «جاقسىنىڭ اتى، عالىمنىڭ حاتى ولمەيدى»، دەمەكشى، قازاقستان تاريحىن پاراقتاي وتىرعاندا قايبىر سالانى الىپ قاراساق تا ءوزىنىڭ ەل دەگەن نارتۇلعالى قازاق ازاماتتارىن كەزدەستىرەمىز. سول بيىك بايتەرەكتەي حالقىنا سايا بولىپ، تۋعان حالقىنىڭ بولاشاعى ءۇشىن سوڭعى ساعاتتى سوققانشا ادال قىزمەت اتقارعان ابىز ازاماتتاردى بۇگىندە جاس ۇرپاققا تاربيە رەتىندە دارىپتەپ، ناسيحاتتاۋ ۇلكەن پارىز بولىپ سانالادى.

تۇلعالار ارقىلى ۇرپاقتى تاربيەلەۋدىڭ ماڭىزى وتە زور. سونداي جاننىڭ ءبىرى، سوناۋ 1960-1970 جىلدارى سپورت ءمينيسترى بولىپ تۇرعان كەزىندە ەل سپورتىنىڭ ەڭسەسىن تىكتەۋگە، جان-جاقتى دامىتۋعا وراسان ۇلەس قوسقان قوعام قايراتكەرى، حالىق قۇرمەتتەگەن ارداقتى تۇلعا كاركەن احمەت ۇلى احمەتوۆتى ايتقىمىز كەلىپ وتىر.

كاركەن احمەت ۇلى سپورت ءمينيسترى بولىپ تۇرعاندا ەل استاناسى الماتىدا كوپتەگەن ءزاۋلىم عيمراتتار سالىنىپ، قازاقستان سپورتشىلارى شەتەلدەگى جارىستارعا العاش بولىپ شىعىپ، تاماشا جەتىستىكتەرگە جەتىپ، قوي ۇستىنە بوزتورعاي جۇمىرتقالاعان بەرەكەلى كەزەڭ بولعانىن بۇگىندە ساعىنىشپەن ەسكە الامىز. كاركەن احمەت ۇلى تۋرالى ءوزىمنىڭ جۇرەگىمنەن جارىپ شىققان 7 شۋماق ولەڭ بار ەدى. «ولەڭ ءسوزدىڭ پاتشاسى ءسوز ساراسى»، دەمەكشى سول تاۋ تۇلعا اتامىزعا ارناۋ ولەڭىمدى وسى جەردە نازارلارىڭىزعا سالا كەتسەم ارتىق بولماس دەگەن وي بار.

جاناشىر جومارت تاۋ تۇلعا

ەل سپورتىن العاش بولىپ باسقارعان

كاركەن احمەتوۆ ەدى جاناشىر دا جاقسى ادام.

سول جىلدارى دامۋ بولدى سپورتتا

سول جىلداردان باستالادى باس قادام

جوعارى ەدى بۇل جاننىڭ پاراساتى، پايىمى،

ورىنداماي قويمايتىن ءسوزى وتكىر سويىلدى.

الەمگە شىعىپ تانىلىپ ەلىمىزدىڭ سپورتى،

سوندىقتاندا جاقسى اتى ەل ىشىنە جايىلدى.

 

تۇلعالى جاننىڭ تۇسىندا وداققا باسەكە تۋدىردىق،

تالانتتار شىقتى توپجارىپ بەلىن بەكەم بۋدىردىق.

وداق تۇگىل الەمگە شىقتى ءبىزدىڭ ساڭىلاقتار

ولجالى بولىپ جارىستان بايگەمىزدى جۋدىردىق.

 

شابامىن دەگەن جىگىتكە ات بەردى ول مىنگىزىپ،

ءۇيسىز جۇرگەن تالانتقا ءۇي بەردى ول كىرگىزىپ.

بالاۋان شولاق، ورتالىق ستاديون مەن مەدەۋدى

سالدىردى عوي سول كەزدە ىسكە قوسىپ جۇرگىزىپ.

 

سپورت تۋرالى ءباسپاسوز بولماعان ەدى گازەتى،

وسى ولقىلىقتى كەلتىرگەن كاركەن اتا ءوزى ەدى.

العا قويعان ماقساتقا جەتپەي قويمايتىن تاۋ تۇلعا

بارشا ەلدى قۋانتىپ گازەت اشقان كەزى ەدى.

 

ەل سپورتىن دامىتۋ تەك بولعان ەدى ويىندا.

ماسەلەنى كوتەردى مىنبەلەردەن سپورت جايىندا.

ەلەۋسىز قالعان سپورت تۇرلەرى ەڭسەسىن تىك كوتەرىپ،

ۇلى كوشكە ىلەستى قان جۇگىردى بويىنا.

 

كۇن باتادى، شىعار اتىپ تاڭ ك ۇلىپ

جىلدار وتەر ءبارى دە تۇرماس ماڭگىلىك.

ۇمىتىلماس تەك قانا جاقسىنىڭ يگى ىستەرى

وسكەلەڭ ۇرپاق ۇمىتپاس ءجيى ونى ەسكە الىپ.

 

ءبىز سول كاركەن احمەت ۇلىنداي قازاقستان سپورتىنىڭ دامۋىنا ايتارلىقتىڭ ەڭبەگىن سىڭىرگەن تاۋ تۇلعالى ازاماتتىڭ ءومىر جولىمەن جاقىنىراق تانىسىپ، وقىرمان قاۋىمعا تانىستىرۋ ءۇشىن الماتىداعى قاراساي باتىر كوشەسىندە ورنالاسقان ءوزى تۇرعان قاراشاڭىراعىنا ات باسىن بۇرىپ ارنايى بارعان ەدىك. ءبىزدى ەسىك الدىنان كاركەن اتامىزدىڭ قارا شاڭىرىعىنىڭ ءتۇتىتىن تۇتەتىپ، نارتۇلعا اتامىزدىڭ بار مۇراجايىن ۇستاپ وتىرعان تۋعان ۇلى حيميا عىلىمدارىنىڭ دوكتورى، اباي اتىنداعى قازاق ۇپۋ-ءنىڭ ۇستازى نۇرلان كاركەن ۇلى قازاقى قوناقجايلىقپەن، اقجارقىن اقكوڭىلمەن قارسى الدى.

تاۋ باسىندا تىك شىققان شىناردا تۇقىمىن جانىنا شاشاتىنى بەلگىلى. الاشتىڭ ابزال ۇلدارىنىڭ تۇقىمدارىنان قالايدا ءبىر ەل ءۇشىن ەڭبەك ەتكەن مىنەزدى، دارا تۋعان دارىندار دۇنيەگە كەلەتىنىن ءسوزسىز كەزدەسىتەرمىز. «قازاقتا قاسقا بيەدەن قاسقا تۋماسا دا توبەل تۋادى»، دەگەن قاناتتى ءسوز بار. وسى ءبىر ءسوزدىڭ تورىنە كوز جۇگىرتسەك، «تەكتىدەن تەكتى تۋادى»، دەگەن سوزگە سايىپ كەلەدى. نۇرلان كاركەن ۇلى ماسكەۋدە ءبىلىم الىپ كەلىپ، تۋعان جەرگە تۋىڭدى تىك دەمەكشى تۋعان ەلدەن الاستاماي، ەلدەگى حيميا عىلىمىنىڭ قىر-سىرىن تەرەڭ بىلگەن ۇلكەن عۇلاما جاننىڭ ءبىرى. ءتىپتى، وسى حيميا سالاسىندا جاڭا عىلىمي زەرتتەرۋلەر جۇرگىزىپ، جاڭا عىلىمي وزگەرىستەر اشقان عالىم.

نۇرلان كاركەن ۇلىنىڭ ەڭبەكتەرى شەت تىلىنە جانە ورىس تىلىنە اۋدارىلىپ تارالعان ەكەن. بىراق تا ءوزىمىزدىڭ قازاق تىلىنە اۋدارىۋدا ءوزىمىزدىڭ اۋدارماشىلاردىڭ ءالى سول كەجەگەسى كەرى تارتىپ قىزىعۋشىلىق بىلدىرمەي وتىرعانى وكىنىشتى. ول تۋرالى نۇرلان كاركەن ۇلىنىڭ ءوزى دە اۋىر كۇرسىنە ايتىپ قويادى. ءيا، ءبىز قولدا بار التىندى باعالاي المايتىنىمىز، سونىمەن قاتار دارىندى جانداردىڭ ەڭبەگىن كورە تۇرساق تا قۋانا كورسەتە المايتىن كەمشىلىكتەرىمىز جوق ەمەس. دەگەنمەندە «التىن كۇلدە جاتسا دا جىلتىراپ شىعادى»، دەمەكشەى، ءبىر ۋاقىتتا نۇرلان كاركەن ۇلىنىڭ حيميا سالاسىنداعى ەڭبەكتەرى دە ەل يگىلىگىنە اينالىپ شىعاتىن كەز بولار دەگەن ۇمىتتەمىز.

حوش، سونىمەن كاركەن احمەت ۇلىنىڭ ۇيىنە بىزدە ءبىر توپ جان بولىپ بارعان ەدىك. ك.احمەتوۆ اتىنداعى وليمپيادا ءىزباسارالارىن دايارلايتىن رەسپۋبليكالىق مەكتەپ-ينتەرنات كوللەدج ديرەكتورىنىڭ ورىنباسارى سالتانات ورىنقىزى تۇلەپبەكوۆا، پسيحولوگ، تاربيەشى گۇلميرا نۇرمانقىزى جەلدىباەۆا ايتۋلى مەكتەپتىڭ ءبىر توپ وقۋشى سپورتشىلارى بار ەدى. كاركەن اتامىزدىڭ ءومىرى مەن مۇراجايى تۋرالى ۇلى نۇرلان تولىقتاي تانىستىرىپ وتكەننەن كەيىن بالالار كوكەيلەرىندەگى سۇراقتارىن نۇرلان كاركەن ۇلىنا قويىپ، قاناعاتتى جاۋاپتارىن الدى.

مۇراجايدا كاركەن احمەت ۇلىنىڭ كوزى تىرىسىندە شەت ەلدەن الىپ كەلگەن بازارلىقتارى، جەكە كىتاپحاناسى، قاجەتتى جادىگەرلەر ورىن العان ەكەن. نەگىزى وسىنداي تاريحي قۇندى قازىنالارعا تولى مۇرجايلاردى ۇكىمەت ءوز قاناتىنا الىپ، كوشپەلى قىلىپ ۇيىمداستىرىپ وتىرسا، حالىق قادىرلى تۇلعالارىنىڭ ومىرلەرىنەن جاقسى حاباردار بولار ەدى دەگەن وي كەلدى. كوشپەلى مۇراجايلار قاندايدا ءىرى رەسپۋبليكالىق ءىس-شارالاردىڭ ىشىنەن تابىلىپ، حالىق نازارىندا بولسا نۇر ۇستىنە نۇر بولار ەدى عوي.

 

اقىن ورداباي ۇلى،

الماتى