SportPress.kz Qazaqstan sport jańalyqtary
El úshin eńbek etken eren tulǵalardyń esimderi eshqashan umytylmasy málim. «Jaqsynyń aty, ǵalymnyń haty ólmeıdi», demekshi, Qazaqstan tarıhyn paraqtaı otyrǵanda qaıbir salany alyp qarasaq ta óziniń el degen nartulǵaly qazaq azamattaryn kezdestiremiz. Sol bıik báıterekteı halqyna saıa bolyp, týǵan halqynyń bolashaǵy úshin sońǵy saǵatty soqqansha adal qyzmet atqarǵan abyz azamattardy búginde jas urpaqqa tárbıe retinde dáriptep, nasıhattaý úlken paryz bolyp sanalady.
Tulǵalar arqyly urpaqty tárbıeleýdiń mańyzy óte zor. Sondaı jannyń biri, sonaý 1960-1970 jyldary sport mınıstri bolyp turǵan kezinde el sportynyń eńsesin tikteýge, jan-jaqty damytýǵa orasan úles qosqan qoǵam qaıratkeri, halyq qurmettegen ardaqty tulǵa Karken Ahmetuly Ahmetovty aıtqymyz kelip otyr.
Karken Ahmetuly sport mınıstri bolyp turǵanda el astanasy Almatyda kóptegen záýlim ǵımrattar salynyp, Qazaqstan sportshylary sheteldegi jarystarǵa alǵash bolyp shyǵyp, tamasha jetistikterge jetip, qoı ústine boztorǵaı jumyrtqalaǵan berekeli kezeń bolǵanyn búginde saǵynyshpen eske alamyz. Karken Ahmetuly týraly ózimniń júregimnen jaryp shyqqan 7 shýmaq óleń bar edi. «О́leń sózdiń patshasy sóz sarasy», demekshi sol taý tulǵa atamyzǵa arnaý óleńimdi osy jerde nazarlaryńyzǵa sala ketsem artyq bolmas degen oı bar.
Janashyr jomart taý tulǵa
El sportyn alǵash bolyp basqarǵan
Karken Ahmetov edi janashyr da jaqsy adam.
Sol jyldary damý boldy sportta
Sol jyldardan bastalady bas qadam
Joǵary edi bul jannyń parasaty, paıymy,
Oryndamaı qoımaıtyn sózi ótkir soıyldy.
Álemge shyǵyp tanylyp elimizdiń sporty,
Sondyqtanda jaqsy aty el ishine jaıyldy.
Tulǵaly jannyń tusynda Odaqqa báseke týdyrdyq,
Talanttar shyqty topjaryp belin bekem býdyrdyq.
Odaq túgil álemge shyqty bizdiń sańylaqtar
Oljaly bolyp jarystan báıgemizdi jýdyrdyq.
Shabamyn degen jigitke at berdi ol mingizip,
Úısiz júrgen talantqa úı berdi ol kirgizip.
Balaýan Sholaq, Ortalyq stadıon men Medeýdi
Saldyrdy ǵoı sol kezde iske qosyp júrgizip.
Sport týraly baspasóz bolmaǵan edi gazeti,
Osy olqylyqty keltirgen Karken ata ózi edi.
Alǵa qoıǵan maqsatqa jetpeı qoımaıtyn taý tulǵa
Barsha eldi qýantyp gazet ashqan kezi edi.
El sportyn damytý tek bolǵan edi oıynda.
Máseleni kóterdi minbelerden sport jaıynda.
Eleýsiz qalǵan sport túrleri eńsesin tik kóterip,
Uly kóshke ilesti qan júgirdi boıyna.
Kún batady, shyǵar atyp tań kúlip
Jyldar óter bári de turmas máńgilik.
Umytylmas tek qana jaqsynyń ıgi isteri
О́skeleń urpaq umytpas jıi ony eske alyp.
Biz sol Karken Ahmetulyndaı Qazaqstan sportynyń damýyna aıtarlyqtyń eńbegin sińirgen taý tulǵaly azamattyń ómir jolymen jaqynyraq tanysyp, oqyrman qaýymǵa tanystyrý úshin Almatydaǵy Qarasaı batyr kóshesinde ornalasqan ózi turǵan qarashańyraǵyna at basyn buryp arnaıy barǵan edik. Bizdi esik aldynan Karken atamyzdyń qara shańyryǵynyń tútitin tútetip, nartulǵa atamyzdyń bar murajaıyn ustap otyrǵan týǵan uly hımııa ǵylymdarynyń doktory, Abaı atyndaǵy Qazaq UPÝ-niń ustazy Nurlan Karkenuly qazaqy qonaqjaılyqpen, aqjarqyn aqkóńilmen qarsy aldy.
Taý basynda tik shyqqan shynarda tuqymyn janyna shashatyny belgili. Alashtyń abzal uldarynyń tuqymdarynan qalaıda bir el úshin eńbek etken minezdi, dara týǵan daryndar dúnıege keletinin sózsiz kezdesitermiz. «Qazaqta qasqa bıeden qasqa týmasa da tóbel týady», degen qanatty sóz bar. Osy bir sózdiń tórine kóz júgirtsek, «Tektiden tekti týady», degen sózge saıyp keledi. Nurlan Karkenuly Máskeýde bilim alyp kelip, týǵan jerge týyńdy tik demekshi týǵan elden alastamaı, eldegi hımııa ǵylymynyń qyr-syryn tereń bilgen úlken ǵulama jannyń biri. Tipti, osy hımııa salasynda jańa ǵylymı zertterýler júrgizip, jańa ǵylymı ózgerister ashqan ǵalym.
Nurlan Karkenulynyń eńbekteri shet tiline jáne orys tiline aýdarylyp taralǵan eken. Biraq ta ózimizdiń qazaq tiline aýdaryýda ózimizdiń aýdarmashylardyń áli sol kejegesi keri tartyp qyzyǵýshylyq bildirmeı otyrǵany ókinishti. Ol týraly Nurlan Karkenulynyń ózi de aýyr kúrsine aıtyp qoıady. Iá, biz qolda bar altyndy baǵalaı almaıtynymyz, sonymen qatar daryndy jandardyń eńbegin kóre tursaq ta qýana kórsete almaıtyn kemshilikterimiz joq emes. Degenmende «Altyn kúlde jatsa da jyltyrap shyǵady», demekshei, bir ýaqytta Nurlan Karkenulynyń hımııa salasyndaǵy eńbekteri de el ıgiligine aınalyp shyǵatyn kez bolar degen úmittemiz.
Hosh, sonymen Karken Ahmetulynyń úıine bizde bir top jan bolyp barǵan edik. K.Ahmetov atyndaǵy Olımpıada izbasaralaryn daıarlaıtyn respýblıkalyq mektep-ınternat kolledj dırektorynyń orynbasary Saltanat Orynqyzy Túlepbekova, psıholog, tárbıeshi Gúlmıra Nurmanqyzy Jeldibaeva aıtýly mekteptiń bir top oqýshy sportshylary bar edi. Karken atamyzdyń ómiri men murajaıy týraly uly Nurlan tolyqtaı tanystyryp ótkennen keıin balalar kókeılerindegi suraqtaryn Nurlan Karkenulyna qoıyp, qanaǵatty jaýaptaryn aldy.
Murajaıda Karken Ahmetulynyń kózi tirisinde shet elden alyp kelgen bazarlyqtary, jeke kitaphanasy, qajetti jádigerler oryn alǵan eken. Negizi osyndaı tarıhı qundy qazynalarǵa toly murjaılardy Úkimet óz qanatyna alyp, kóshpeli qylyp uıymdastyryp otyrsa, halyq qadirli tulǵalarynyń ómirlerinen jaqsy habardar bolar edi degen oı keldi. Kóshpeli murajaılar qandaıda iri respýblıkalyq is-sharalardyń ishinen tabylyp, halyq nazarynda bolsa nur ústine nur bolar edi ǵoı.
Aqyn ORDABAIULY,
ALMATY
