ەلگە لايىق ەر تۋار

قازاق كۇرەسىنەن ەكى دۇركىن الەم، ءۇش دۇركىن ازيا چەمپيونى، قازاقستانعا ەڭبەك سىڭىرگەن جاتتىقتىرۋشى باۋىرجان تاۋبالدى ۇلى ءتالىپتىڭ اتىنداعى رەسپۋبليكالىق جارىس، ءتول كۇرەسىمىزدىڭ اۋىل-ايماقتاردا ەرەكشە دامىپ كەلە جاتقانىنىڭ ايرىقشا ايعاعى بولدى. شىمىر دەنەلى، مىنەزى وتكىر، رۋحى مىقتى اۋىل بالالالارىنىڭ اتا كۇرەسىمىزگە دەگەن ىقىلاسى جوعارى. ويتكەنى بۇل كۇرەس اتا-بابالارىمىزدان بەرى كەلە جاتقان ۇلتتىق ونەرىمىزدىڭ التىن كوپىرى.

«باتىر تۋسا ەل ىرىسى»، دەگەن ءبىر قاناتتى ءسوز بار. قازاق دالاسى قانشاما ءجالاڭاتوس باتىرلار، اۋزىمەن قۇس تىستەگەن شەشەن بيلەر مەن كومەيى بۇلكىلدەگەن اقىن، جىراۋلاردى الىپ كەلگەنىن ەسەپكە الا المايمىز.

قازاق ەلىنىنىڭ ءاربىر ايماعىنان الىپ قاراساق، كيەلى توپىراقتان توبىمەن شىققان باتىرلار مەن دانالاردىڭ ەسىمدەرىن كەزدەستىرەمىز. بۇل زاڭدىلىق تا شىعار. قازاق ۇلى تەكتى حالىق بولعان سوڭ، «تورى قاسقادان قاسقا تۋماسا دا توبەل تۋادى»، دەگەن ۇعىم عاسىرلار بويى جالعاسىن ۇزبەي كەلەدى. سوندىقتان قازاق دالاسىندا ءومىر سۇرگەن اتتارى اڭىز بولىپ ەل قورعاپ قالعان باتىرلارىمىزدىڭ ارقاسىندا وسىنشاما قۇس ۇشسا قاناتى تالاتىن، ات شاپسا تۇياعى تالاتىن كەڭبايتاق جەرىمىز ءدىن امان بۇگىنگى كۇنگە جەتىپ وتىر. ال وسى بۇگىنگى كۇننىڭ باتىرلارى دا سول تاريحتا ىزدەرى قالعان بابالارىمىزدىڭ سالعان سوقپاقتارىن جالعاستىرىپ كەلگەن باتىرلارىمىز كىمدەر دەسەك، ول ەل بىرلىگىن ويلاعان، ۇلتىمىزدىڭ قۇندىلىقتارىن جاريا ەتىپ ابىرويمەن جالعاستىرىپ كەلە جاتقان  جاس ۇرپاقتى ايتامىز.

ۇلتتىق قۇندىلىقتارىمىزدى ءسوز ەتكەندە قازاقتىڭ ۇلتتىق كۇرەسى قازاق كۇرەسىن مىندەتتى تۇردە العا تارتامىز. قازاق كۇرەسى ول ءبىزدىڭ ۇلتتىق كودىمىز دەپ ايتسا ارتىق بولماس. قازاق كۇرەسى ءوز بويىنا اسا ەپتى، قۋاتتى تاسىلدەردى تۋدىرىپ، ءىس-ارەكەتتىڭ كەڭ كولەمدىك دياپازونىن سىڭىرۋمەن قىزىقتى. سوندىقتان دا ادامنىڭ كوڭىل-قۋانىشىن ارتتىراتىن، قانىن قىزدىرىپ، ەرلىككە، ەلدىككە باۋليتىن قاسيەتى بار. اتا كۇرەسىمىزدىڭ ءوز وڭىرىندە دامۋىنا زور ىقپال جاساپ، جان-تانىمەن ءورىسىن ۇزارتىپ جۇرگەن جاناشىر جانداردى كورىپ قۋانامىز، ءسۇيسىنىپ قاراپ، ريزا بولامىز. قازاق كۇرەسىن دامىتۋدا ولشەۋسىز ۇلەسىن قوسىپ، تۋعان جەرگە ورالىپ اتا كۇرەسىمىزدى قاناتىن ۇزارتىپ ەڭبەك ەتىپ جۇرگەن الماتى وبلىسى كەگەن اۋدانىنداعى بالالار مەن جاسوسپىرىمدەر سپورت مەكتەبىنىڭ ديرەكتورى باۋىرجان تاۋبالدى ۇلى ءتالىپتىڭ جاس تا بولسا باس بولىپ تۋعان وڭىرىندە وراسان جۇمىس جاساپ جۇرگەنىن كورىپ، بار بول باۋىرىم دەيمىز. باۋىرجان قازاق كۇرەسىنەن ەكى دۇركىن الەم چەمپيونى، ءۇش دۇركىن ازيا چەمپيونى، قازاقستانعا ەڭبەك سىڭىرگەن جاتتىقتىرۋشى. باۋىرجان ءوزى وقىپ ءبىلىم العان قالاداعى جوعارى وقۋ ورداسىندا قالىپ، ەڭبەك جولىن جالعاسا دا ەش ايىبى جوق ەدى. دەگەنمەندە «تۋعان جەرگە تۋىڭدى تىك»، دەمەكشى تۋعان اۋىلىنا ورالىپ، ءجاسوسپىرىم ەلدەگى قازاق بالالارىن ءتول كۇرەسىمىزگە تارتىپ، جاتتىقتىرىپ، ۇلتتىق كۇرەستى اۋىلدا دامىتۋدا قولعا العان ەكەن. ويتكەنى شىمىر دا شىنىققان، رۋحى جوعارى، نامىسى زور بالالار اۋىلدان شىعاتىنى بەلگىلى. سوندىقتان دا باۋىرجان اۋىل سپورتىنداعى قازاق كۇرەسىنىنىڭ بوتا بالۋاندارىنان ەل ءبىلىپ ماقتاناتىن اتان جىلىكتى ءاپايتوس تۇيە بالۋاندار شىعارۋدى ماقسات ەتىپتى.

«جىگىتكە جەتى ونەردە از»، دەمەكشى، باۋىرجان فۋتبول ويناعاندى ۇناتادى. فۋتبولدان ءوزىنىڭ تۋعان وڭىرىندە ۇيىمداستىرىلىپ تۇراتىن جارىستاردا تارتىستى ويىن كورسەتىپ، كومانداسىن جەڭىسكە جەتەلەپ جۇرەدى. كىم ءبىلسىن، اتى ەلگە بەلگىلى بالۋان بولماعاندا، فۋتبولدان ۇلتتىق قۇراما كوماندانىڭ نامىسىن جىرتار ما ەدى.

سونىمەن قازاق كۇرەسىنىڭ الماتى وبلىسى عانا ەمەس، ەلىمىزدە دامۋىنان قارقىن قوسقان اسىل ازامات بۋىرجان ءتالىپتىڭ اتىندا جاسوپىرىمدەر اراسىندا رەسپۋبليكالىق تۋرنير الماتى وبلىسى كەگەن ەلدى مەكەنىندەگى سپورت سارايىندا جالاۋىن كوتەردى.

جارىسقا ەلىمىزدەگى وسى ءبىر ءتول كۇرەسىمىزدىڭ وركەندەۋىنە ۇلەس قوسىپ كەلگەن ارداقتى ازاماتتار مەن قۇرمەتتى قوناقتار تۇگەل كەلگەن ەكەن. سالتاناتتى اشىلۋىندا ءسوز العان قازاق كۇرەسىنىڭ تۇڭعىش پەرزيدەنتى ەرعالي مۇحيتدينوۆ، دزيۋدو، سامبو جانە قازاق كۇرەسىنەن سپورت شەبەرى، سپورت ارداگەرى جانتەلى بوزباشەۆ، ارداگەر بالۋان سامبو جانە دزيۋدو كۇرەسىنەن ازيا چەمپيونى ايسارا كەرىمبەكوۆا، قازاقستانعا ەڭبەگى سىڭگەن جاتتىقتىرۋشى، رايىمبەك باتىر جارىسىنىڭ ۇيىمداستىرۋشى قاپار راۋانوۆ، كەگەن اۋدانى اكىمىنىڭ ورىنباسارى مەدەت يساەۆ، باۋىرجان ءتالىپتىڭ العاشقى باپكەرى شەريزات مەكەباەۆ پەن باۋىرجاننىڭ تۋىسى، اۋىل مەكتەبىنىڭ اتىن رەسپۋبليكاعا شىعارىپ جۇرگەن بىلىكتى ۇستاز باقىتنۇر ءادىلوۆ تۋرنير يەسىنە اقجولتاي اق تىلەكتەرىن جاۋدىرىپ، جاس بالۋاندارعا جاراقاتسىز جەڭىستى جەكپە-جەكتەر تىلەدى.

سالتاناتتى اشىلۋى ءساتى اياقتالعاننان كەيىن بالۋاندار جەكپە-جەگى جالعاسىن تاپتى. ايتۋلى رەسپبليكالىق تۋرنيرگە ماڭعىستاۋ، تۇركىستان، جامبىل، قىزىلوردا مەن الماتى وبلىستارىنان 200-گە تارتا ءجاسوسىپىرىم بالۋاندار كەلىپ كۇرەستى.

ءتۋرنيردىڭ باس حاتشىسى، سپورت ارداگەرى قۋانجان قۇلپەيسوۆتىڭ ايتۋىنشا، ماڭعىستاۋ وبلىسىنىڭ بالۋاندارى قامشى سالدىرماي العا شىققان ەكەن. ءيا، اتالعان ءوڭىردىڭ وسىنداي جەتىستىكتەرىنە نازار اۋدارا وتىرىپ، ماڭعىستاۋ وڭىرىندە قازاق كۇرەسى ايرىقشا دامۋ ۇستىندە ەكەنىنە كوز جەتكىزگەندەي بولدىق. سونىمەن كۇن ۇزاق بوزكىلەمدە جەڭىس ءۇشىن جانىن سالىپ كۇرەسكەن بالۋانداردىڭ اراسىنان وزا شىققاندارىنىڭ ەسىمدەرى دە بەلگىلى بولدى.

جارىستىڭ قورىتىنداسى بويىنشا ءوز سالماقتارىندا نۇرجان وتەباەۆ (38 كگ)، مانسۋر ناۋرىزباي (42 كگ)، ءادىل ءادىلحان (46 كگ)، جاسۇلان ايتەنباەۆ (50 كگ)، ءامىرحان رىسكەلدى (55 كگ)، نۇراسىل امانتۇر (60 كگ)، ءادىلحان ناۋرىزباي (65 كگ)، ءادىلحان ساحىمباي (70 كگ)، مۇحامماد باقبەرگەن (75 كگ) پەن +75 كگ اۋىر سالماقتا سۇلتان ءتۇردالى جارىس جەڭىمپازى اتاندى.

تۋرنير سوڭىندا جەڭىمپازدار مەن جۇلدەگەرلەر قاجەتتى سىي-قۇرمەتتەرىن الىپ، ريزاشالىقپەن اتتانىپ كەتتى. قازاق كۇرەسىنىڭ دامي تۇسۋىنە ەلىمىزدە تاعى دا ءبىر جارىستىڭ دۇنيەگە كەلۋى ارينە، قۋانتادى. قاتىسۋشىلادىڭ كوپشىلىگى باۋىرجان ءتالىپتىڭ اتىنداعى الامان جەكپە-جەك ءداستۇرلى بولىپ جالعاسىن تاپسا دەگەن دەگەن تىلەۋدە بولدى. ەندەشە، سول ءبىر بولاشاق ءۇشىن باعاشار جارىستىڭ ءداستۇرلى بولۋىن ءبىز دە قۇپتادىق.

 

اقىن ورداباي ۇلى،

الماتى وبلىسى، كەگەن اۋدانى

فوتو: داۋرەن ەرمەكباي ۇلى