SportPress.kz Qazaqstan sport jańalyqtary
Álem kýbogynyń aýyl-aımaqta ótýine mán bersek, tól kúresimizdiń jyldan jylǵa damyp kele jatqanynyń kýási bolamyz. Iá, qazaqta týǵan jerge týyńdy tik degen-qanatty sóz bar. Ulttyq sportymyzdyń janashyrlary men atymtaı jomarttarynyń qoldaýymen ata kúresimizden Álem kýbogy Shyǵys Qazaqstandaǵy Kókpektiniń keń jazyǵynda ornalasqan Aqsýat eldi mekeninde ótti. Dúnıejúzilik qazaq kúresi federaııasynyń jarys jyltizbeginen oıyp turyp oryn alǵan, osymen qatarynan bes jyldan beri ótkizilip jatqan Yrǵyzbaı Dosqanuly atyndaǵy jarysty osy baq qonyp bereke daryǵan mekende uıymdastyrýdyń joly túsken eken. Aqsýat aýylynyń kelbeti ózgeshe ajarly. Buryn sońdy el tarıhynda Álem kýbogy aýyl tórinde ótken emes. Sondyqtanda el ishindegi kıeli de júıeli qadamdar tól kúresimizdiń qanshalyqty deńgeıge kótergenin kórip qýanamyz.
Uly Abaı men Shákárim sııaqty tulǵalardy dúnıege ákelgen qasıetti Semeı óńirinde ótkizýdiń máni erekshe dep bilemiz. Qazaq sport tarıhynda attary aıshyqtalyp qalǵan palýandardyń kópshiligi de osy qutty mekende tamyr jaıǵan. Aıtalyq, aty áıgili palýan Dáýlet Turlyqanovtyń esimin atasa jetip jatyr. Hosh, sonymen Aqsýat aýylyndaǵy ortalyq alańda ashyq aspan astynda jaıylǵan bozkilemde ótetin jarysty kórýge kelgen halyqta esep bolmady. Úı jumysyn ysyryp qoıyp, kúres dese delebesi qozatyn aýyldaǵy aǵaıyndar aptap ystyqqa qaramaı,tańazannan bastalǵan jekpe-jekterdi kún eńkeıip uıasyna batqansha bir orynda tapjylmaı turyp tamashalady. Osydan-aq, aıtýly jarystyń qandaı deńgeıde ótkendigin bilýge bolady. Sonymen, jer-júziniń 25 memleketinen kelgen 100-den asa palýan saltanatty ashylý rásiminde belderin býyp sap túzedi. Alaman jarysqa arnaıy kelgen Halyqaralyq Birikken kúres túrleri federaııasynyń, Búkilálemdik belbeýli kúres komıtetiniń prezıdenti Gıntaýtas Vıleıta myrza sóz alyp, búgingi kúni Dúnıejúzilik qazaq kúresi federaııasynyń tól kúresimizdiń álemge taralýyna orasan jumys jasap jatqanyn atap ótti. Sonymen birge ol qazaq kúresiniń 2018 jyly Indonezııanyń Djakarta qalasynda ótetin Okeanııa oıyndarynda kórsetý baǵdarlamasyna kirip qalýy ábden múmkin ekendigin aıtyp, halyqty bir qýantyp tastady.
Kóshiliktiń aldyna shyqqan shendi qonaqtardyń arasynda Dúnıejúzilik qazaq kúresi federaııasynyń prezıdenti Islam Ábishev, atalǵan uıymnyń qurmetti prezıdenti Qajymqan Másimov, federaııa prezıdentiniń birinshi orynbasary Serik Túkeev, Olımpıada chempıony Jaqsylyq Úshkempirov, fılosof, abaıtanýshy Ǵarıfolla Esim, Shyǵys Qazaqstan oblysy ákiminiń orynbasary Dúısenǵazy Mýsın, Aqsýat aýdanynyń ákimi Dildábek Orazbaev syndy el aǵalary jarysqa bas barmaqtarymen baǵa berip, ulttyq kúresimizdiń bolashaǵyna aq jol tiledi. Al, Dúnıejúzilik qazaq kúresi federaııasynyń prezıdenti Islam Ábishevtiń tól kúresimizdiń erteńi týraly súıinshilep aıtqan dýaly sózderi jıylǵan jurtty shabyttandyryp bir serpiltkendeı boldy.
Islam ÁBIShEV, Dúnıejúzilik qazaq kúresi federaııasynyń prezıdenti:
— «Yrǵyzbaıdaı babamyzdyń árýaǵyn áspettep, kóterip, osynsha qurmettep jatqandaryńyzdy kórip súısinip otyrmyn. Árıne, tórt qubylamyz teń jaǵdaıda ómir súrýdemiz dep aıta almaspyz. Alaıda, keýdesinde bolashaqqa degen umtylysy myqty, júreginde oty bar halyq qana degenine jetedi. Myna ótip jatqan Álem kýbogy barlyq halyqaralyq talap boıynsha ótip jatyr. Sondyqtan, sizder aýdandy álemge tanystyryp, Elbasynyń saıasatyna eleýli úles qosyp jatsyzdar. Endeshe, qýanyshtaryńyz qutty bolsyn! Sonymen birge aıtar keter úlken jańalyq, kúz aıynda Ashhabadta ótetin Azııa oıyndaryna qazaq kúresi resmı túrde baǵdarlamaǵa kirip otyr. Búkilálemdik kúres Odaǵynan osy jarysqa arnaıy kelgen qurmetti meımanymyz Gıntýatas Vıleıta myrza aıtyp ótkendeı, biz 2020 jyly Tokıo Olımpıadasynda úlgi retinde tól kúresimizdi kórsetpekpiz. Taekvando sporty álemge keńinen taralyp, 2004 jyly Olımpadanyń baǵdarlamasyna kirgeninin jaqsy bilemiz. Endeshe bizdiń de qazaq kúresimiz 2024 jyldan aspaı Olımpıada oıyndaryna kirip jatsa elimiz úshin úlken qýanysh bolady», -dep aqtileýmen aqjoltaı jańalyqty bólisti. Sosyn tartysty beldesýler bastalyp ketti.
Aıtýly alamanda kúsh synasqan balýandar 70, 90 jáne 90 kılodan asa salmaq boıynsha óner kórsetti. Álem kýbogynyń aldynda ótken baspasóz máslıhatynda jarysty uıymdastyrýshylar jeńimpazdarǵa beriletin júldeniń de qomaqty ekendigin aıtqan bolatyn. Sondyqtan bolar palýandardyń kóbisi óz elderi bylaı tursyn, sambo, dzıýdo sekildi kúres túrlerinen álem, Eýropa chempıonattarynda júlde salyp júrgen sportshylar bolyp shyqty. Bizdiń eldiń namysyn qorǵaǵan 3 palýanymyz da namysty qoldan bermeı, aıǵaıshysynyń aıyzyn qandyratyn jekpe-jekter ótkizip, kórermenderin kóńilin barynshy kóterdi.
Sonymen fınalda 70 kg. salmaqta kúresken Ońtústik Qazaqstan oblysynyń palýany Qasymqan Tólenbaevtyń sheberligine halyq erekshe qol soqty. Fınalda ol qarsylasy qyrǵyz palýany Mırlan Eralıevti atyp uryp, Álem kýbogynyń ıegeri atandy. Al qola júlde grýzııalyq Zııat Atashaıvılıge buıyrdy. 90 kg. salmaqtaǵy qaraǵandylyq Bekzat Ahmetbekov te jeńisti joldy abyroımen jalǵastyrdy. Bekzat sońǵy synda tájikstandyq palýan Saıdjamol Alımardonovtan aılasyn asyryp, altyn júldeni moıyna taqsa, úshinshi oryndy ýkrınalyq Semen Rakıta ıelendi.
El mizbaqpaı kútken jekpe-jek ol býra san, atan jilikti palýandardyń da aqyrǵy aıqasy bolatyn. Alashtyń namysyn arqalyp shyqqan Aıbek Nuǵmarovke Reseıdiń 160 kg. salmaqtaǵy túıe palýany Rýstem Arsylanov qarsy turdy. Taýsoǵarlar saıysy uzaqqa barmady. Qalyń eli qazaǵy qarap turǵanda jeńilý múmkin emes ekenin bilgen Aıbek ońtaıly sáttiń birinde aıaǵyn qarsylasynyń ishinen orap alyp bar kúshimen julqyp kep qalyp edi, reseılik kesken terekteı jaýyrynymen jer súzip baryp qulap tústi. «Mine, jeńis», «Oıhaı baýyrym, naǵyz batyrsyń», «Pah shirkin, seni týǵan anańnan aınaldyq» – degen jan-jaqtan aıǵaılaǵan daýystar uzaq ýaqyt boıy aspanda aýany jańǵyryp turdy. Rasymende kesimi túıeniń jarty etindeı qarsylasyn san soqtyryp ketken Aıbektiń jeńisi aýyldastarynyń aýzynan kópke deıin aıtylyp júrerinde sóz joq shyǵar. Osy asa aýyr salmaqtaǵy úshinshi oryndy ózbekstandyq Erkın Danııarov ıelendi. Sonymen jarys sońynda 3 salmaqta da úsh birdeı jigitimiz bas júldeni jeńip alyp, úsh birdeı jerlesimiz kezekpen-kezek jeńis tuǵyryna kóterilip, úsh ret elimizdiń ánuranyn oryndatty. Elimizge belgili azamattar palýandarǵa baǵaly syılyqtardy tabys etkennen keıin, jeńimpazdar men júldegerlerdi qalyń jurty qaýmalap, qorshap alyp estelikke sýretke túsip jatty.
Qazirgi tańda qazaq kúresiniń qaryshty qadamyn kórip, Allaǵa shúkirlik etemiz. Dúnıejúzilik qazaq kúresi federaııasynyń alǵa qoıyp otyrǵan maqsaty da asqaq. Bıyl 17-24 qyrkúıek kúnderi Túrkimenstannyń Ashhabad qalasynda jabyq keshende ótetin V Azııa oıyndarynda el tarıhynda tuńǵysh ret ata kúresimiz úsh salmaqta (70, 90 jáne +90 joǵary salmaq) jarys baǵdarlamasyna enip otyr. Sodan keıin Astanada 30 qyrkúıek pen 2 qazan aralyǵynda VII álem chempıonaty jalaýyn kóterse, tól kúresimizden Amerıka chempıonaty jeltoqsan aıynda ótetin bolady. Al, qazaq kúresi úshin taǵy bir súıinshilep aıtar jańalyq ol — qarasha aıynda Djakartada ótetin Okeanııa oıyndary. Sol baıraqty jarysta qazaq kúresiniń erejeleri men kúres ádisteri kórsetiledi. Mine, osyndaı tól kúresimizden eleýli oqıǵalar jankúıerlerimizdi kútip tur.
2004 jyly mamyr aıynda Germanııanyń Berlın qalasynda kezinde shartarapqa tarydaı shashylǵan qandastarymyzdyń quraltaıy ótip, sol alashtyń alqaly jıynynda Dúnıejúzilik qazaq kúresi federaııasyń prezıdenti bolyp Serik Túkeev myrza saılanǵan bolatyn, Sodan beri qanshama jyldar boıy ata kúresimizdiń álemdik deńgeıge kóterilip shyǵýyna qyrýar jumystar atqaryldy. Sonyń jemisin endi kóre bastaǵandaımyz. Serik Adamuly jetekshilik etken jyldar aıasynda Brazılııanyń San-Paýlo, Úndistannyń Pýna, Ońtústik Afrıka Respýblıkasynyń Keıptaýn, Irannyń Mashad qalalarynda jáne Qytaıdyń Aqsaı qalasy men Muńǵulkúre aýdanynda ulttyq kúresimizden alaman jekpe-jekter uıymdastyryldy. Ata kúresimizdiń órkendeýine ólsheýsiz úles qosqan ulttyq kúresimizdiń janashyry Serik Túkeevtiń eren eńbeginiń arqasynda tól kúresimizdiń týy álemniń túkpir-túkpirinde tigildi. Osylaısha, Serik Adamuly bastaǵan ıgilikti isti ilip alyp áketken taǵy bir qazaqtyń ultjandy azamaty Islam Ábishev Dúnıejúzilik qazaq kúresi federaııasynyń jańa basshysy bolyp saılanǵan kúnnen bastap, Olımpıadaǵa qazaq kúresin kirgizý úshin bar kúsh-jigerin salatyndyǵyn dáledeı bastady. Osyndaı aq túıeniń qos órkeshindeı ulttyq kúresimizdiń qos janashyrynyń eki jaqtap belsene kirisken jumysynyń jemisin ýaqyt uzatpaı kóretinimizge senim zor.
Turmysy bul dúnıeniń kúrespen teń,
Táýekel kúreske tús, bar-daǵy jeń.
Dúnıede barlyǵyńdy kim biledi,
Úıińde ynjyqtanyp otyrsań sen-dep, Sultanmahmut Toraıǵyrov jyrlaǵandaı. Kóringen taýdyń alystyǵy joqǵ demekshi Dúnıejúzilik qazaq kúresi federaııasynyń negizgi maqsaty — ulttyq kúresimimizdi álemdik sahnaǵa shyǵarý desek, ol qadam qutty jolmen jemisin berip keledi. Qazirgi tańda jer-júziniń 30-dan astam elinde qazaq kúresinen federaııalar ashylǵan. Endeshe kúnderdiń kúninde ata kúresimiz Olımpıada oıyndarynyń baǵdarlamasynan oıyp turyp oryn alatynyna bek senimdemiz.
Aqyn ORDABAIULY,
Shyǵys Qazaqstan oblysy - Almaty
