Shýhrat DANBAI: «Atyraý boksshylaryn Olımpıadaǵa aparýǵa jumys istep jatyrmyz»

Sáýir aıynyń orta tusynda Atyraý jasóspirimder boksynyń ortalyǵyna aınaldy. О́ıtkeni munda osy sport túrinen jasóspirimder arasyndaǵy Qazaqstan chempıonaty ótti. Sol sebepti elimizdiń batys aımaǵyna arnaıy baryp, Qazaqstan quramasynyń rezervterin baıqadym. Sondaı-aq jarystyń joǵary deńgeıde ótkenin erekshe maqtanyshpen aıta alamyn. Kelgen qonaqtar da joǵary baǵalaryn berdi.

Chempıonattyń osyndaı deńgeıde ótýine Atyraý oblystyq boks federaııasynyń prezıdenti Shýhrat Danbaıdyń eńbegi zor. Ol osymen úshinshi jyl qatarynan bul qyzmetti atqaryp keledi. О́ziniń kásibı sheberligin Pavlodarda shyńdaǵan. Birneshe jyl osy óńirdiń boks federaııasyn basqardy. Búgingi tańda Danbaı tájirıbesi men sporttaǵy menedjerlik qabiletin munaıly astanada júzege asyryp jatyr. Ol negizinen Atyraýda elimizdegi iri munaı zaýyttarynyń birin basqarady.

Onyń pikirinshe, Atyraý oblysy – sporttyq talanttardy kóterýge qolaıly jer. О́ıtkeni munda daryndy sportshylar óte kóp. Boks – osy talanttardy kórip qana qoımaı, olardy shyńdaı alatyn eń jaqsy sport túri.

Qaraǵandyda oqyp júrgen kezimde dostarymmen únemi Nurken Ábdirov atyndaǵy sport keshenine baryp turatynbyz. Onda keńestik boks mektebiniń úzdikteri jarysqa daıyndalatyn. Qaraǵandy boks mektebiniń túlekterin attaryn atap, tústerin tústep aıtýdyń qajeti shamaly dep bilemin. Bul óńirden boks mektebi – álemdegi úzdikteri bir ekeni barshaǵa aıan. Dál sol kezde Qaraǵandyda, jalpy respýblıkada bokstaǵy bým bastaldy. Sodan beri osy sport túrin jaqsy kóremin. Bokstyń damýyna óz úlesimdi qosyp kelemin. Bul jumysty qýana-qýana istep júrmin desemm de bolady , – deıdi ol.

Shýhrat Danbaıdyń aıtýynsha, Pavlodar oblysynyń 10 jyl boks federaııasyn basqarǵanda, bolashaqty oılap, uzaq merzimdi jospar qurǵan eken.

Alǵash jumysqa kirisken 2010 jyldary Pavlodarǵa ózge óńirdiń boksshylardyn shaqyryp, solardyń kómegimen nátıje kórsetýge tyrystyq. Keıin biz óz kadrlarymyzdy tárbıeleýdiń strategııalyq baǵytyn tańdadyq. Aldaǵy Tokıo Olımpıadasyna Pavlodardan bir boksshy joldama aldy. Buǵan deıin Pavlodardan eshkim bokstan Olımpıadaǵa qatyspaǵan. Endi sol jetistigimdi Atyraýda da qaıtalaǵymyz keledi.  Komandamen birge Atyraýda osy sport túrin damytýdyń strategııasyn daıyndap, ony oblystyń boks belsendileriniń jalpy jınalysynda usyndyq, – deıdi Atyraý oblystyq boks federaııasynyń prezıdenti.

Aıta ketý kerek, buǵan deıin ol óńirdegi barlyq qol jetimdi sport zaldaryn muqııat qarap shyqqan. Boksshylardyń jattyǵýlaryn, jylyna ótkiziletin jarystardyń sanyn, sport mektepterindegi qural-jabdyqtardy, oblystyń aýdandarynda bokspen aınalysatyn balalardyń sanyn bárine taldaý jasaǵan. Osydan keıin ǵana boksty damytý baǵdarlamasyn kezeń-kezeńimen iske asyrýǵa múmkindik bolady dep otyr.

Búgingi tańda bokstyń qazirgi jaǵdaıyn sıpattaıtyn alǵashqy oń nátıjelerdi kórip otyrmyz. Jasóspirimder quramasyna shaqyrtý alǵan jas jigitter bolashaǵynan úlken úmit kútiredi. Bul balalar úshin qolaıly jaǵdaı jasalynýda. Ondaı múmkindikter qarastyrylǵan kezde nátıje sózsiz keledi. Oblystyq barlyq jas kategorııalarymen júıelik baılanys ornata aldyq. Sonymen qatar mundaı tyǵys baılanys aǵa jattyqtyrýshylarmen de ornatylǵan. Osynyń bári maksımaldy túrde tıimdi jumys isteýge múmkindik beredi, –  deıdi Shýhrat Danbaı.

–Sporttyń birneshe túrine jaqynsyz. Biraq nelikten basqa qyzyǵýshylyqtaryńyzdy ysyryp, dál boksty tańdadyńyz. Aldaǵy ýaqytta bokstyń damýynda ózińizdi qandaı orynnan kóresiz?

– Bala kezimde Kentaýda basseın salyndy. Jeti jyl osynda júzýmen aınalystym. Odan keıin dzıýdo zalyna bardym. Al Qaraǵandydaǵy ınstıtýtqa oqýǵa túskenimde boksqa degen qyzyǵýshylyǵym oıandy. Ol jyldary Serik Nurqazov, Arkadıı Topaev sekildi sheberler atoı salyp júrgen. Solarǵa qarap, bizdiń de boksqa degen kózqarasymyz jaqsardy.Kóptegen qazaqstandyq boksshylar – Keńes odaǵy sportynyń úzdikteriniń qatarynda júrdi.  Munyń bári jas urpaqqa úlgi edi. Stýdenttik kezimnen bastap, boks meniń taǵdyrymnyń bir bóligine aınaldy. Sondyqtan bolar, osy kúni kez kelgen sporttyq jobalarǵa qýana-qýana qatysamyn. Onyń ishinde áýesqoı, mekteparalyq nemese kásipqoı deńgeıdegi sport bolsa da aıyrmashylyq joq.

«Nazarbaev Ýnıversıtetiniń» úlken sportzaly esimde. Anda-sanda ústel tennısin oınaýǵa baryp turatynbyz. Sonda baıqaıtynym, boks rınginiń aınalasynda árdaıym adam kóp júredi. Bir aıta keterligi, ol jerde stýdentter abonement alyp, qalaǵan sport túrlerimen aınalysa alady.

Búgingi tańda árbir qazaqstandyq otandyq boksshylardyń jetistikterine qarap, maqtana alady. Táýelsizdik alǵannan beri aralyqta boksshylarymyz halyqaralyq jarystardan únemi altyn medalmen oralyp júr. Jerlesterimizdiń halyqaralyq dodalarda joǵary deńgeıde óner kórsetýlerine qarap, qazaqstandyqtardyń olarǵa degen senim artatyny baıqalady. Bizdiń boksshylar tuǵyrdyń eń joǵary satysyna kóterilýge árdaıym laıyqty dep oılaımyn. Bul úrdis aldaǵy ýaqytta da jalǵasa bermek.

Shýhrat Danbaı, qazaqstandyqtar boksshylarymyzdyń jetistikterine qarap maqtanýy kerek dep sanaıdy. О́ıtkeni, kez kelgen sheteldik jarysqa barǵanda otandyq boksshylar jeńispen oralyp, jankúıerlerin jerge qaratqan emes.

–Sportshynyń álemdik belesti baǵyndyrýyna ınfraqurlymnyń mańyzy zor. Sonymen qatar jeńimpazdyq rýhyn qalyptastyrý úshin taǵy ne qajet?

–Eń negizgi basymdyqtyń biri – ishki turaqtylyq. Ol birneshe komponentterden turady. Atap aıtsaq, fızıkalyq daıyndyq, medıınalyq qyzmet kórsetý, bapkermen qarym-qatynas sekildi bolyp jalǵasa beredi. Odan bólek, komandalyq rýhtyń da mańyzy erekshe. Shynynda da, ózara qoldaý bolmasa, birde-bir orta synaqqa tótep bere almaıdy. Jeńimpazdardyń psıhologııasynyń qalyptasýyna kóptegen faktorlar áser etedi.

–Bir kezderi jeke bapkeri sportshynyń tálimgeri ári ákeniń rólin atqaryp, tárbıe jumysynda orasan zor ról atqarǵanyn bilemiz. Búgingi kúni psıhologtardy bolashaq chempıondarmen tárbıe jumysyna tartýǵa degen kózqaras bar. Qazirgi jaǵdaıda olardyń kómegi qanshalyqty kerek bolady?

– Meniń túsinigimde, kez kelgen chempıonnyń jetistikke jetýinde bapkeriniń úlesi 80 paıyzdy quraıdy. Jattyqtyrýshynyń basynda shákirtin daıyndaýǵa qatysty 100 degen usaq-túıek máseleler júredi. Sondyqtan psıhologtar turaqtylyqty nyǵaıtýǵa jáne damytýǵa da kómek kórsetýleri kerek.

–Top-menedjerdiń qupııasymen bólisseńiz: sizdiń oıyńyzsha, jekelegen alyp ónerkásiptik óndiristi nemese oblystyq sporttyq federaııany damytýdaǵy tabystyń kilti nede?

–Kóp qyrly mehanızmniń jumysyn basqarýǵa jáne retteýge baılanysty kez-kelgen jobada kóp nárse pikirles adamdarǵa jáne basymdyqtarǵa durys kóńil bólýge baılanysty. Jol kartasy jáne bizdiń nazar aýdaratyn obektiniń jalpy damý strategııasyn túsiný jumysty kezeń-kezeńimen qurýǵa múmkindik beredi. Men aıtyp ótkendeı, boks qysqa merzimdi joba emes, bul uzaq merzimdi jumys. Alǵa qoıylǵan maqsatqa jetý úshin bir olımpıadalyq ıkl uzaq ýaqytty alady. Biz Pavlodar oblysynda jumys istegen kezde belgili bir jetistikke jetý úshin uzaq merzimdi josparmen qadam jasadyq. Bir sáttik jetistiktermen shektelip qalmadyq. Bul kásipqoılar men entýzıastardyń kúsh-jigerin biriktire alǵan federaııadaǵy júıeli uıymdastyrylǵan jumystyń nátıjesi boldy. Sonyń arqasynda túrli týrnırler ótkizdik.

Shýhrat Danbaı Pavlodardaǵy boksty oblystyń sport basshylary Azamat Maqajanovqa senip tapsyrǵan kezde federaııa eskirgen sport zaldyń qojaıyndarynyń jóndeýge baılanysty ótinishine qalaı jaýap bergenin aıtyp berdi. Ár túrli kásipkerler sport kesheni ornalasqan jer ýchaskesine úmitti bolǵan. Alaıda sol kezde oblys ákimi Baqytjan Saǵyntaev ol jerde oblystyq boks federaııasyna berýge tapsyrma beredi. Sonyń arqasynda zamanaýı sport keshenin salynady.

–Azamat Maqajanov sport menedjmenti boıynsha shetelden tálim aldy. Biz osylaısha keremet mamanǵa ıe bolyp, kadrlardy daıarlaý máselesinde bul úrdisti qamtamasyz ettik jáne búginde búkil Pavlodar oblysy jaqsy «sporttyq» nátıjelerge qol jetkizýde, – deıdi Shýhrat Danbaı.

–Tokıo Olımpıadasynyń qarsańynda Serikjan Temirjanovqa qatysty pikirińizdi bilgim keledi. Ol jigitten tórt jyldyqtyń basty dodasyna joldama alady dep kúttińiz be?

–Qazir qanshama talantty balalar ósti. Solardyń arasynan bireýi jaryp shyǵýy tıis bolatyn. Serikjan da osy býynnyń ókilderiniń biri. Biraq basynda Tokıo Olımpıadasynda dál sol joldama alatynyn boljaǵan joqpyn. Búgingi tańda Atyraýda da qanshama talantty boksshylar júr. Qazaqstan jasóspirimder quramasyna qabyldanǵan Raıys Nurqanat, Amanat Sabyrǵalı, Bekzat Bıtimov, Bekzat Qonysbaı sekildi jigitterdi aldaǵy ýaqytta alys-jaqyn memleketterde tanyp qalýy tıis. Olardyń potenıaldary joǵary. Bizge sol jaquttarymyzdy tanytý úshin kópten jumys atqarýymyz qajet.

Shýhrat Danbaı sportshylardyń tárbıesimen aınalysý jaqsy, biraq kásipqoı mamandardyń jumysyna aralaspaımyn dep otyr.

Meniń mindetim – ókilettikterdi bólip berý. Men bul mindetti atqarýshy dırektorǵa  (Batyrhan Qalyqov) júktedim. Eger mundaı laýazymda bilikti menedjer otyrsa, jetistiktiń jartysy dep bilemin. Men óz tarapymnan tapsyrmalar bere alamyn, keńes aıtamyn. Sonymen qatar qarajat bólip, onyń qaıtarymyn kútemin, –  deıdi federaııa basshysy.

–Aýqymdy tapsyrmalar bizdiń qyzmetkerlerimizdi qanattandyrdy dep oılaımyn. Oblys boksyndaǵy bilikti mamandardyń arqasynda az ýaqyttyń ishinde ulttyq quramaǵa kandıdat boksshylardy tárbıelep shyǵarýǵa bolady. Uzaq merzimdi negizgi maqsattardyń biri – aldaǵy Olımpıadaǵa Atyraý oblysynyń  týmasyn jiberý.

–«Atyraý munaı óńdeý zaýyty» bul qýatty salalyq kásiporyn. Onyń qala jáne oblys jáne jalpy Atyraýdyń sporttyq ómirinde róli qandaı?  Mysaly, Pavlodar munaı óńdeý zaýytynyń sporttyq deńgeıimen salystyra alasyz ba?

–Pavlodar munaı-hımııa zaýytymen salystyrǵanda aımaq ómirine aýqymy men ekonomıkalyq áseri múldem basqasha. Pavlodarda Atyraýmen salystyrǵanda zaýyttardyń sany az. Atyraýda munaı óndeý zaýyty – qalanyń negizgi óndiristik jáne qala quraýshy kásiporyndarynyń biri bolyp sanalady. Eki jyl buryn aıaqtalǵan zaýytty keń aýqymdy modernızaııalaý qazir durys ári saýatty jumys isteýdi talap etedi. Bizde óte jaýapty óndiris bar. Sondyqtan ujym árdaıym tonsýta bolýǵa mindetti. Mundaı máselelerdi sheshýde buqaralyq sportsyz qalaı bolady? Zaýyt  kez kelgen sport túrimen aınalysatyndardy qoldaıdy. Zaýyt bazasynda hokkeı komandasy men ústel tennısi komandasy bar. Fýtbol, basketbol, voleıbol, shahmatty jáne t.b. sport túrlerin damytý úshin bilikti ákimshini jaldadyq. Sosyn sporttyń 12 túrinen spartakıada ótip turady. Men ózim belsendi demalys pen  salaýatty ómir saltyn súıetin adammyn. Qyzmetkerlerdiń de únemi sergek júrgenderin qalaımyn. Durys ómir súrý týraly oılanatynyn jáne memleketke, qoǵamǵa óz úlesterin qosýǵa tyrysatyn jańa býyn ósip kele jatqanyna qýanyshtymyn. Myńdaǵan quramnan óz ornyńdy tabý óte qıyn, biraq bizdiń kadr saıasatymyz jas mamandarǵa, sondaı-aq zaýytqa bir jyldan astam ýaqyt adal qyzmet etetinderge kómektesýge jáne qoldaý kórsetýge arnalǵan.

 

–Áńgimeńizge rahmet!

 Áńgimelesken Erzat SERǴAZIN