جەلتوقسان باتىرلارىنىڭ جارىستارى جالعاسىپ جاتىر

دەمالىس كۇندەرى الماتىداعى م.تىنىشپاەۆ اتىنداعى  قازاق كولىك جانە كوممۋنيكاتسيالار اكادەمياسىنىڭ  شاڭىراعىندا تاماشا ءبىر سپورتتىق باسەكە بولىپ ءوتتى.

ۆولەيبولدان جەلتوقسان ارداگەرلەرى اراسىندا وتكەن بۇل قالالىق تۋرنير جەتىسۋ اۋدانى «جەلتوقسان اقيقاتى» قوعامى مەن جەتىسۋ اۋدانى اكىمشىلىگىنىڭ قولداۋىمەن ۇيىمداستىرىلدى.

بايراقتى جارىس تاۋەلسىزدىگىمىزگە 30 جىل جانە جەلتوقسان كوتەرىلىسىنە 35 جىل تولۋىنا ارنالعاندىقتان الماتى قالاسىنداعى پق «جەلتوقسان اقيقاتى» رەسپۋبليكالىق قوعامدىق بىرلەستىگىنە مۇشە قالاداعى 8 اۋداننىڭ ارداگەرلەرى كەلىپ باقتارىن سىنادى.

جارىستىڭ سالتاناتتى اشىلۋىنا ارنايى كەلگەن جەتىسۋ اۋدانىنىڭ اكىمى گۇلنار كوكەباەۆا جەلتوقسان ارداگەرلەرىنە دەگەن ەرەكشە ىقىلاسىن قۇتتىقتاۋ سوزدەرىمەن جەتكىزىپ، قاتىسۋشىلارعا جەڭىستى ويىندار تىلەدى. سودان كەيىن ءسوز العان پق «جەلتوقسان اقيقاتى» رەسپۋبليكالىق قوعامدىق بىرلەستىگىنىڭ توراعاسى بولات قۇرىمباەۆ، وسىنداي سپورتتىق جارىستار جەلتوقسان باتىرلارىنىڭ بىرلىگىن نىعايتىپ، سالاماتتى ءومىر سالتىن ۇستانۋىلارىنا جول اشاتىنىن تىلگە تيەك ەتە وتىرىپ، جارىسقا قاتىسۋشىلاردى كەلە جاتقان 35 جىلدىق ۇلى مەرەكەمەن شىن جۇرەكتەن قۇتتىقتادى. سونىمەن بىرگە، بولات قۇرىمباەۆ اۋدان باسشىسى گۇلنار احمەتجانقىزىنا جەلتوقسان باتىرلارىنا ءاردايىم ايىرىقشا كوڭىل ءبولىپ، قولداۋ كورسەتىپ كەلە جاتقانىن ەلەپ ەسكەرىپ، 35 جىلدىققا ارنالىپ شىعارىلعان سۋ جاڭا وردەندى قۇرمەتپەن كەۋدەسىنە تاقتى. سوسىن ويىن الاڭىندا ەكى توپقا بولىنگەن كوماندالار اراسىندا كەسكىلەسكەن كەزدەسۋلەر جالعاسىن تاپتى.

جەلتوقسان ارداگەرلەرى جەڭىس ءۇشىن جان اياماي ونەر كورسەتتى. جاس كەلدى دەمەسەڭىز، ارداگەرلەردىڭ وتە ءابجىل قيمىل-قوزعالىسى كاسىپقوي سپورتشىلارعا تەڭدەي دەسە بولادى. اسىرەسە، 70-ءتىڭ جەتەگىنە جەتكەن جەلتوقسانشى، عالىم شورا قاراباەۆ اعامىزدىڭ الاڭدا قويانداي ىرعىپ، قۇستاي ۇشىپ جۇرگەن جىلدامدىعىن كورىپ، ەرىكسىز قول سوعاسىڭ. سونىمەن قاتار، ءابدىراشيت باكىر ۇلى، جۇماباي تاجىباەۆ سىندى الپىستىڭ اسۋىنا شىققان جەلتوقسان باتىرلارىنىڭ شەبەر ويىندارىنا كوز سالا وتىرىپ، سىرلى اياقتىڭ سىرى كەتسە دە سىنى كەتپەگەن ەكەن-اۋ، امان بولىڭىزدار اعالار دەپ وتىردىق. ال، ايەلدەر اراسىندا روزا جەمتىقوۆا اپايىمىزدىڭ ءاردايىم جەلتوقسانشىلاردىڭ  قوعامدا وتكىزگەن ءاربىر سپورتتىق شارالارىنان  قالماي، بەلسەندىلىكپەن قولداۋ جاساپ، شاپقىلىپ جۇرگەنىنە ءدان ريزا بولىپ، «جارايسىز! جاساي بەرىڭىز روزا اپاي!»، دەگەندى ايتساق جاراسادى. نەگىزى، ايتۋلى جىل جەلتوقساندىقتار ءۇشىن تاريحي ماڭىزى زور جىل بولعاندىقتان، ءىس-شارا، كەزدەسۋلەر ءجيى ۇيىمداستىرىلىپ كەلەدى. اسىرەسە، سپورتتتىق تارتىستى جارىستار داستۇرگە اينالىپ بارادى. ءيا، ۇزاعىنان ءسۇيىندىرسىن دەيمىز. ويتكەنى، سپورت – دەنساۋلىقتىڭ كەپىلى، جانىڭ سەرگەك، ويىڭ مىعىم بولىپ جۇرەدى. سوندىقتاندا بيىل جەلتوقسان باتىرلارى سپورت الاڭدارىندا ءجيى كەزدەسىپ، ءبىر-بىرىمەن سىرلاسىپ، دوستىق قاتىناستارىن نىعايتۋعا ۇلكەن مۇمكىندىكتەر بولىپ جاتقانىن جاسىرا الماسپىز. دەگەنمەندە ولاردىڭ باستى ارمانى – مەملەكەتتىك دەڭگەيدە مارتەبە الىپ، تۇگەلدەي اقتالۋ ەكەنى بەلگىلى. «كورىنگەن تاۋدىڭ الىستىعى جوق»، دەمەكشى، اللا بۇيىرتسا ول كۇننىڭ دە اۋىلى الىس ەمەس شىعار دەگەن سەنىمدەمىز.

حوش، سونىمەن تاڭازاننان تارتىستى باستالعان ويىندار كۇن ەڭكەيە بارىپ مارەسىنە جەتتى. جارىس قورىتىندىسى بويىنشا، «الاتاۋ» كومانداسى باس جۇلدەنى جەڭىپ السا، ءتۋرنيردىڭ كۇمىس جۇلدەسى وسى جارىستى ۇيىمداسىرا وتىرىپ، جەڭىس جولىندا تاماشا ويىن ورنەگىن كورسەتە بىلگەن «جەتىسۋ» كومانداسىنا تابىس ەتىلدى. ال، جارىستىڭ قولا جۇلدەسىنە «اۋەزوۆ» اۋدانىنىڭ جەلتوقسان ارداگەرلەرى يە بولدى.

تارتىستى وتكەن سىننىڭ سوڭىندا جەڭىمپاز مەن جۇلدەگەرلەر قۇرمەتپەن ماراپاتتالدى. سونىمەن قوسا ءتۋرنيردىڭ ۇزدىك ويىنشىسى، بەلسەندى ويىنشىسى، ارداگەر ويىنشىسى، بەلسەندى جانكۇيەر تاعى سول سەكىلدى ءبىرتالاي نوميناتسيا بويىنشا وزىق كورىنگەندەرگە سىيلىقتار تابىس ەتىلدى. بۇدان باسقا وسى باسەكەنىڭ جاقسى وتۋىنە زور ۇلەستەرىن قوسقان توكەن سماعۇلوۆ، الماتى قالاسى قوعامدىق دامۋ باسقارماسىنىڭ جەتىسۋ اۋدانى بويىنشا اۋماقتىق ءبولىمىنىڭ باسشىسى اسىلبەك ساتاەۆ، جەتىسۋ اۋدانى «جەلتوقسان اقيقاتى» قوعامىنىڭ ءتورايىمى نۇرجامال بوگەنباەۆا مەن الما احتانوۆا  سىندى  ازاماتتارعا جيىلعان حالىق  ەرەكشە العىستارىن ءبىلدىرىپ جاتتى.

ءيا، كىشىگىرىم  جارىستى وتكىزۋدىڭ قانشالىقتى اۋىرلىعى بار ەكەنىن جاقسى بىلەمىز. ال، قالالىق ءتۋرنيردى سونداي ءبىر تاماشا دەڭگەيدە ۇيىمداستىرعان جەتىسۋ اۋدانىنىڭ ەڭبەگىن ەرەكشە اتاپ وتكەن ورىندى بولار. سونىمەن، كۇنى بويى وتكەن تارتىستى ويىنداردان كەرەمەت اسەر العان جەلتوقسان باتىرلارىنا بۇل كۇن ەستەرىندە  ۇمىتىلماستاي بولىپ ساقتاپ قالارى ءسوزسىز. ويتكەنى، اعالار باقىتتىڭ باستاۋ بۇلاعى بىرلىكتە ەكەنىن جاقسى بىلەدى.

اقىن ورداباي ۇلى،

قازاقستان جۋرناليستەر وداعىنىڭ مۇشەسى،

جەلتوقسان ارداگەرى