الىمجەتىكتىڭ سوڭى – جازا

الماتىدا «قازاقستانداعى قاۋىپسىز مەكتەپ: ميف پە، الدە شىندىق پا؟» اتتى دوڭگەلەك ۇستەل وتىرىسى ءوتتى. باسقوسۋدا بالالار مەن جاسوسپىرىمدەردىڭ وزەكتى ماسەلەلەرى تالقىلاندى.

بۇگىنگى تاڭدا بالالار ءسۋيتسيدى مەن مەكتەپتەگى بۋللينگ، قازاقستان ءۇشىن ءالى دە وزەكتى ماسەلە بولىپ وتىر. ءباسپاسوز ءماسليحاتىندا مەملەكەت تاراپىنان وسى ماسەلەلەردى شەشۋ باعىتىندا اتقارىلىپ جاتقان جۇمىستار، سونداي-اق باعدارلامالاردىڭ اۆتورلارى مەن جۇزەگە اسىرۋشى وكىلدەردىڭ، مەكتەپ قىزمەتكەرلەرى مەن ازاماتتىق سەكتور وكىلدەرىنىڭ كوزقاراستارى تالقىلانادى.

يرينا ۆلاديميروۆنا كالاچەۆا – بالالاردىڭ ءال-اۋقاتى جونىندەگى ۇلتتىق عىلىمي-پراكتيكالىق ينستيتۋتى «وركەندە»، «بالالاردىڭ پسيحولوگيالىق ءال-اۋقاتىن زەرتتەۋ» زەرتحاناسىنىڭ جەتەكشىسى:

-ءبىلىم بەرۋ ۇيىمدارىندا بالالار اراسىنداعى قۋدالاۋدى (بۋللينگتىڭ) الدىن الۋ جونىندەگى «دوسبولLIKE» باعدارلاماسى— 2023–2025 وقۋ جىلدارىنا ارنالعان، بالالاردى زورلىق-زومبىلىقتان قورعاۋ، ءسۋيتسيدتى الدىن الۋ جانە ولاردىڭ قۇقىقتارى مەن ءال-اۋقاتىن قامتاماسىز ەتۋ جونىندەگى كەشەندى جوسپاردى ىسكە اسىرۋداعى ماڭىزدى قادام. باعدارلاما كەشەندى تاسىلگە نەگىزدەلگەن، سەبەبى بۋللينگتى الدىن الۋ پروتسەسىنە، ءبىلىم بەرۋ پروتسەسىنىڭ بارلىق قاتىسۋشىلارى تارتىلاد، ول، وقۋشىلار، پەداگوگتار، قىزمەتكەرلەر جانە اتا-انالار، – دەپ اتاپ ءوتتى.

ءوز كەزەگىندە ءسوز العان الماتى قالاسى ءبىلىم باسقارماسىنىڭ «پسيحولوگيالىق قولداۋ ورتالىعى» كمم ديرەكتورى، ۆەنەرا سەمبەكقىزى قوقانوۆا:

-مەملەكەت باسشىسىنىڭ تاپسىرماسىن ورىنداۋ ماقساتىندا، 2024 جىلدىڭ 9-شى تامىزىنداعى № 3/445 الماتى قالاسى اكىمدىگىنىڭ قاۋلىسىمەن «پسيحولوگيالىق قولداۋ ورتالىعى» قۇرىلدى. ونىڭ باستى ماقساتى – وقۋشىلاردىڭ، اتا-انالاردىڭ، پەداگوگتاردىڭ جانە مەكتەپ پسيحولوگتارىنىڭ، پسيحولوگيالىق ءال-اۋقاتىن ساقتاۋ مەن نىعايتۋعا باعىتتالعان بىرىڭعاي، قالالىق پسيحولوگيالىق قىزمەت جۇيەسىن قالىپتاستىرۋ. 2025 جىلى ورتالىق ماماندارى سەنىم تەلەفونى ارقىلى 3200-دەن استام ءوتىنىش قابىلداپ، 2800-دەن استام جەكە جانە وتباسىلىق كەڭەس وتكىزدى، 120-دان استام وقىتۋ جانە الدىن الۋ ءىس-شارالارىن ۇيىمداستىردى، سونداي-اق 50 000-نان استام وقۋشى پسيحودياگنوستيكادان ءوتتى، – دەدى.

«ءجانيا اۋباكىروۆا» اۆتورلىق مەكتەبىنىڭ جەتەكشىسى، الماس ساپارعاليەۆ مەكتەپ ديرەكتورلارى مەن مۇعالىمدەرگە بۋللينگتى انىقتاۋ وڭاي ەمەس، بۇل ماسەلەنى شەشۋدىڭ ءوز كوزقاراسى بار ەكەندىگىن تىلگە تيەك ەتتى.

يۋليا نەستەرەنكوۆا، كمم №38 مەكتەپتىڭ پەداگوگ-پسيحولوگى:

-دوسبولLIKE باعدارلاماسى مەكتەپتەر ءۇشىن وزەكتى ءارى ۋاقىتىلى قولعا الىنعان باستاما. پسيحولوگتار تاراپىنان ونى جەتىلدىرۋ جانە تاجىريبەگە ەنگىزۋ بويىنشا ۇسىنىستار بار. ماڭىزدىسى – بۋللينگتى الدىن الۋ تەك پسيحولوگيالىق كومەكپەن شەكتەلمەيدى، ول — تەرەڭ تاربيەلىك پروتسەسس. وسى باعدارلامانىڭ بارلىق قاتىسۋشىلارىنىڭ مىندەتتەرى مەن جاۋاپكەرشىلىگى ناقتى ايقىندالۋى ءتيىس»، — دەدى.

ال سۆەتلانا بوگاتىرەۆا، «Just Support» قورىنىڭ اتقارۋشى ديرەكتورى:

-ءبىزدىڭ قور، مەملەكەت جۇزەگە اسىرىپ جاتقان شارالارعا مونيتورينگ جۇرگىزدى. قازىر بالالار مەن ولاردىڭ اتا-انالارىنا پسيحولوگيالىق كومەك كورسەتۋ جۇيەسى قالىپتاسىپ كەلەدى — ول مەكتەپ پسيحولوگتارى مەن پسيحولوگيالىق قولداۋ ورتالىقتارىنان تۇرادى. بۋللينگ جانە زورلىق-زومبىلىقپەن جۇمىس ىستەۋگە ارنالعان نورماتيۆتىك-قۇقىقتىق بازا قابىلداندى، الايدا ونى جەتىلدىرۋ قاجەت. پسيحولوگتاردىڭ بىلىكتىلىگىن ارتتىرۋ ساپالى بولۋى ءتيىس، سوندا عانا قوعام سەنىم بىلدىرەدى جانە ساپالى كومەك الادى. مەكتەپ پسيحولوگتارىنىڭ قىزمەتى ناقتى، تۇسىنىكتى ءارى ىسكە اساتىنداي بولۋى قاجەت. ءبىز «وركەن» ينستيتۋتىمەن ءوزارا ىنتىماقتاستىق تۋرالى مەموراندۋمعا قول قويدىق، سونداي-اق «قازاقستان بالالارى» باعدارلاماسىنا ۇسىنىستار ەنگىزدىك. ازاماتتىق قوعامنىڭ ۇسىنىستارى ەسكەرىلىپ، جۇزەگە اسىرىلۋى ماڭىزدى، – دەپ ايتتى.

قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ باس پروكۋراتۋراسى قۇقىقتىق ستاتيستيكا جانە ارناۋلى ەسەپ كوميتەتىنىڭ دەرەكتەرىنە سايكەس، 2025 جىلى كامەلەتكە تولماعاندار اراسىندا 139 سۋيتسيد جانە 293 وزىنە-ءوزى قول جۇمساۋعا ارەكەت تىركەلگەن. بۇل كورسەتكىش وتكەن جىلمەن سالىستىرعاندا وزگەرىسسىز قالىپ وتىر. بالالار قۇقىقتارى جونىندەگى ۋاكىل دينارا زاكيەۆا ۇسىنعان مالىمەتتەر بويىنشا، سۋيتسيد جاعدايلارىنىڭ 22%-ىندا تريگگەر بولىپ تابىلاتىن — مەكتەپتەگى بۋللينگ.

دسۇ-نىڭ ەۋروپالىق ايماقتىق بيۋروسى جۇرگىزگەن HBSC («مەكتەپ جاسىنداعى بالالاردىڭ دەنساۋلىققا قاتىستى مىنەز-قۇلقى») زەرتتەۋىندە كەلەسى دەرەكتەر كەلتىرىلگەن: قازاقستاندىق جاسوسپىرىمدەردىڭ 13%-ى (شامامەن ءار سەگىزىنشىسى) كيبەربۋللينگكە ۇشىراعان، 7%-ى –  مەكتەپتەگى بۋللينگ قۇربانى بولعان، ءار ون ءۇشىنشى ءجاسوسپىرىم توبەلەسكە قاتىسقان. توبەلەسكە 12% ۇلدار مەن 4% قىزدار قاتىسقان. 2018 جىلدان بەرى، تەك كيبەربۋللينگ بويىنشا عانا كورسەتكىشتىڭ ءوسۋى بايقالىپ وتىر. قر دەنساۋلىق ساقتاۋ مينيسترلىگىنىڭ زەرتتەۋىنە سايكەس، 17،5% بالا بۋللينگكە ۇشىراعان.

سالتانات قاجىكەن،

الماتى