Álimjetiktiń sońy – jaza

Almatyda «Qazaqstandaǵy qaýipsiz mektep: mıf pe, álde shyndyq pa?» atty dóńgelek ústel otyrysy ótti. Basqosýda balalar men jasóspirimderdiń ózekti máseleleri talqylandy.

Búgingi tańda balalar sýııdi men mekteptegi býllıng, Qazaqstan úshin áli de ózekti másele bolyp otyr. Baspasóz máslıhatynda memleket tarapynan osy máselelerdi sheshý baǵytynda atqarylyp jatqan jumystar, sondaı-aq baǵdarlamalardyń avtorlary men júzege asyrýshy ókilderdiń, mektep qyzmetkerleri men azamattyq sektor ókilderiniń kózqarastary talqylanady.

Irına Vladımırovna Kalacheva – balalardyń ál-aýqaty jónindegi ulttyq ǵylymı-praktıkalyq ınstıtýty «О́rkende», «Balalardyń psıhologııalyq ál-aýqatyn zertteý» zerthanasynyń jetekshisi:

-Bilim berý uıymdarynda balalar arasyndaǵy qýdalaýdy (býllıngtiń) aldyn alý jónindegi «DosbolLIKE» baǵdarlamasy— 2023–2025 oqý jyldaryna arnalǵan, balalardy zorlyq-zombylyqtan qorǵaý, sýııdti aldyn alý jáne olardyń quqyqtary men ál-aýqatyn qamtamasyz etý jónindegi keshendi jospardy iske asyrýdaǵy mańyzdy qadam. Baǵdarlama keshendi tásilge negizdelgen, sebebi býllıngti aldyn alý proesine, bilim berý proesiniń barlyq qatysýshylary tartylad, ol, oqýshylar, pedagogtar, qyzmetkerler jáne ata-analar, – dep atap ótti.

О́z kezeginde sóz alǵan Almaty qalasy Bilim basqarmasynyń «Psıhologııalyq qoldaý ortalyǵy» KMM dırektory, Venera Sembekqyzy Qoqanova:

-Memleket basshysynyń tapsyrmasyn oryndaý maqsatynda, 2024 jyldyń 9-shy tamyzyndaǵy № 3/445 Almaty qalasy ákimdiginiń qaýlysymen «Psıhologııalyq qoldaý ortalyǵy» quryldy. Onyń basty maqsaty – oqýshylardyń, ata-analardyń, pedagogtardyń jáne mektep psıhologtarynyń, psıhologııalyq ál-aýqatyn saqtaý men nyǵaıtýǵa baǵyttalǵan biryńǵaı, qalalyq psıhologııalyq qyzmet júıesin qalyptastyrý. 2025 jyly Ortalyq mamandary senim telefony arqyly 3200-den astam ótinish qabyldap, 2800-den astam jeke jáne otbasylyq keńes ótkizdi, 120-dan astam oqytý jáne aldyn alý is-sharalaryn uıymdastyrdy, sondaı-aq 50 000-nan astam oqýshy psıhodıagnostıkadan ótti, – dedi.

«Jánııa Áýbákirova» avtorlyq mektebiniń jetekshisi, Almas Saparǵalıev mektep dırektorlary men muǵalimderge býllıngti anyqtaý ońaı emes, bul máseleni sheshýdiń óz kózqarasy bar ekendigin tilge tıek etti.

Iýlııa Nesterenkova, KMM №38 mekteptiń pedagog-psıhology:

-DosbolLIKE baǵdarlamasy mektepter úshin ózekti ári ýaqytyly qolǵa alynǵan bastama. Psıhologtar tarapynan ony jetildirý jáne tájirıbege engizý boıynsha usynystar bar. Mańyzdysy – býllıngti aldyn alý tek psıhologııalyq kómekpen shektelmeıdi, ol — tereń tárbıelik proess. Osy baǵdarlamanyń barlyq qatysýshylarynyń mindetteri men jaýapkershiligi naqty aıqyndalýy tıis», — dedi.

Al Svetlana Bogatyreva, «Just Support» qorynyń atqarýshy dırektory:

-Bizdiń qor, memleket júzege asyryp jatqan sharalarǵa monıtorıng júrgizdi. Qazir balalar men olardyń ata-analaryna psıhologııalyq kómek kórsetý júıesi qalyptasyp keledi — ol mektep psıhologtary men psıhologııalyq qoldaý ortalyqtarynan turady. Býllıng jáne zorlyq-zombylyqpen jumys isteýge arnalǵan normatıvtik-quqyqtyq baza qabyldandy, alaıda ony jetildirý qajet. Psıhologtardyń biliktiligin arttyrý sapaly bolýy tıis, sonda ǵana qoǵam senim bildiredi jáne sapaly kómek alady. Mektep psıhologtarynyń qyzmeti naqty, túsinikti ári iske asatyndaı bolýy qajet. Biz «О́rken» ınstıtýtymen ózara yntymaqtastyq týraly memorandýmǵa qol qoıdyq, sondaı-aq «Qazaqstan balalary» baǵdarlamasyna usynystar engizdik. Azamattyq qoǵamnyń usynystary eskerilip, júzege asyrylýy mańyzdy, – dep aıtty.

Qazaqstan Respýblıkasynyń Bas prokýratýrasy Quqyqtyq statıstıka jáne arnaýly esep komıtetiniń derekterine sáıkes, 2025 jyly kámeletke tolmaǵandar arasynda 139 sýııd jáne 293 ózine-ózi qol jumsaýǵa áreket tirkelgen. Bul kórsetkish ótken jylmen salystyrǵanda ózgerissiz qalyp otyr. Balalar quqyqtary jónindegi ýákil Dınara Zakıeva usynǵan málimetter boıynsha, sýııd jaǵdaılarynyń 22%-ynda trıgger bolyp tabylatyn — mekteptegi býllıng.

DSU-nyń Eýropalyq aımaqtyq bıýrosy júrgizgen HBSC («Mektep jasyndaǵy balalardyń densaýlyqqa qatysty minez-qulqy») zertteýinde kelesi derekter keltirilgen: Qazaqstandyq jasóspirimderdiń 13%-y (shamamen ár segizinshisi) kıberbýllıngke ushyraǵan, 7%-y –  mekteptegi býllıng qurbany bolǵan, ár on úshinshi jasóspirim tóbeleske qatysqan. Tóbeleske 12% uldar men 4% qyzdar qatysqan. 2018 jyldan beri, tek kıberbýllıng boıynsha ǵana kórsetkishtiń ósýi baıqalyp otyr. QR Densaýlyq saqtaý mınıstrliginiń zertteýine sáıkes, 17,5% bala býllıngke ushyraǵan.

Saltanat QAJYKEN,

ALMATY