ءبىلىمدى مىڭدى جىعادى

جۋىردا الماتى وبلىسى ىلە اۋدانى وتەگەن كەنتىندە ورنالاسقان №13 مۇقاعالي ماقاتاەۆ اتىنداعى ورتا مەكتەپتىڭ قابىرعاسىندا تارتىمدى، تاعىلىمى زور كەزدەسۋ بولدى.

كەشتىڭ قۇرمەتتى قوناعى قازاقستاننىڭ قۇرمەتتى ازاماتى، قازاقستان جۋرناليستەر وداعىنىڭ مۇشەسى، جۋرناليست، جازۋشى، جەلتوقسان قاندى كوتەرىلىسىنىڭ قاhارمانى اقىن ورداباي ۇلى ەدى. وسىنداي كەلەلى كەزدەسۋگە ۇيىتقى بولعان ايتۋلى مەكتەپتىڭ ديرەكتورى اياۋلىم جاقاشبايقىزى كەرىمقۇلوۆا كەزدەسۋ كەشىنىڭ جاقسى وتۋىنە بار جاعدايدى تۋعىزىپتى.

مەكتەپتىڭ ىشىندەگى اكت زالى بۇل كۇنى وقۋشىلارمەن لىق تولعان. ينە شانشىر بوس ورىن جوق. مىنە، قۇرمەتتى قوناقتىڭ دا توبەسى كورىندى. اقىن ورداباي ۇلى كىرگەندە وقۋشىلار ورىندارىنان تىك تۇرىپ قارسى الىپ قۇرمەت كورسەتتى.

كەش ۋاقىتىمەن باستالىپ كەتتى. ساحنادان ورىن العان كەش قوناعى اقىن ورداباي ۇلىنىڭ  جاسوسپىرىپ وقۋشىلارعا ءبىلىمنىڭ ومىرلەرىندە الار ورنى جوعارى ەكەنىن، سوندىقتان دا مەكتەپ قابىرعاسىندا وتكىزگەن ءبىر ءساتتىڭ باعاسىنا ەشنارسە جەتپەيتىنىن ايتىپ، عيبراتتتى ونەگەمەن ورىلگەن وسيەت سوزدەرىن ايتىپ ءبىر جەلپىنتىپ تاستادى.  يا، «ءبىلىم –اسىل قازىنالى ساندىق، ونى اشاتىن كىلت-ەڭبەك»، دەگەن ەكەن پ.بۋاست.

اقىن وقۋشىلارعا ءبىلىمدى بولىپ ماقساتىنا جەتۋ ءۇشىن تالماي، تاباندى ەڭبەك ەتۋدىڭ ماڭىزىنا دا توقتالا كەتتى.  سونىمەن قاتار ءوز ومىرىندە ورىن العان كورنەكتى ساتتەرىن ايتىپ بەردى. اسىرەسە، جاستارعا جەلتوقسان قاندى كوتەرىلىسىندە باسىنان كەشكەندەرى مەن سپورت باسپاسوزىندە ەڭبەك ەتكەن كوپ جىلدارداعى تاجىربيەسىنىڭ ماڭىزى مەن ءمانى تۋرالى تەرەڭنەن قوزعاپ ايتقاندارى وقۋشىلارعا ۇلكەن اسەر ەتتى.

كەزدەسۋدە وقۋشىلار دا وزدەرىنىڭ سۇراقتارىن قويىپ، قاناعاتتى جاۋاپتارىن الىپ جاتتى. «قۇندى ءسوز قۇنارلى ويدان شىعادى»، دەمەكشى، قازىنالى،ماعىنالى ايتىلعان سوزدەردەن ءبىزدىڭ كەيىپكەردىڭ ومىردە كورگەنى مەن تۇيگەنى كوپ ادامداردىڭ قاتارىنا جاتقىزۋعا تولىقتاي سەنىممەن ايتۋعا بولاتىنىنا كوز جەتتى. ەندى از-كەم اقىن ورداباي ۇلىنىڭ ءومىرجولىنا توقتالا كەتسەك.

«الىپ انادان تۋادى»، دەمەكشى اقىننىڭ اناسى ءراپيا حالىققىزى — قازاقستان مەن ورتا ازيا ايماعىندا  ايەلدەر اراسىنان شىققان العاشقى كينومەحانيك. كسرو  كينوموتوگرافيا سالاسىنىڭ ۇزدىگى. قازاقستانعا ەڭبەگى سىڭگەن مادەنيەت قايراتكەرى، «وكتيابر  رەۆوليۋتسياسى»  جانە «قۇرمەت بەلگىسى» وردەندەرىنىڭ يەگەرى، جامبىل وبلىسىنىڭ قۇرمەتتى كينومەحانيگى. قورداي اۋدانىنىڭ قۇرمەتتى ازاماتى.

ءراپيا اپاي تۋرالى  سوناۋ  1985 جىلى اتاقتى كينورەجيسسەر وراز ابىشەۆ «ءراپيا» دەگەن دەرەكتى -دوكۋمەنتالدى فيلم ءتۇسىرىپ، تۇلعانىڭ جارقىن بەينەسىن كوركەمدەپ كورسەتە ءبىلدى. بۇل كۇنى تۋعان اۋىلى قورداي اۋدانى  كەنەن اۋلىنداعى مادەنيەت ۇيىندە  ەل قۇرمەتتەگەن اناعا ارنالىپ تاريحي مۇراجاي اشىلعان. ال اكەسى ورداباي سادىبەك ۇلى ۇلى وتان سوعىسىنىڭ ارداگەرى. جامبىل وبلىسى، قورداي اۋدانى بويىنشا ۇزدىك ۇستاز اتاعىن العان العاشقىداردىڭ ءبىرى. اراعا 7-جىل سالىپ سوعىستان  ەلگە امان-ەسەن ورالعاننان كەيىن قازاقتىڭ وقۋ وردالارىنىڭ العاشقى شاڭىراعى اباي اتىنداعى قازاق ۇلتتىق پەداگوگيكالىق ينيستيتۋتىنا وقۋعا ءتۇسىپ، جوعارى ءبىلىم الىپ شىققاننان كەيىن ەلگە ورالىپ، تابانى كۇرەكتەي 45 جىل اۋىل بالالارىن وقىتىپ، ۇرپاق تاربيەلەۋدە ولشەۋسىز ۇلەس قوسقان ارداقتى ۇستاز.

ورداباي سادىبەكوۆتىڭ ەڭبەگى ەلەنىپ، قورداي اۋدانى بويىنشا قازاق كسر وقۋ ءىسىنىڭ ۇزدىك قايراتكەرى  ماراپاتىن العان  العاشقى ۇستازداردىڭ  ءبىرى-بىرەگەيى. سونىمەن قاتار، قورداي اۋدانىنىڭ قۇرمەتتى ازاماتى، ۇلى وتان سوعىسىنىڭ ارداگەرى. ورداباي اعايدان ءبىلىم العان شاكىرتتەر بۇگىنگى كۇنى ەلىمىزدىڭ ءار وڭىرىندە ءتۇرلى قىزمەتتى، ءار سالادا ەڭبەك ەتىپ، ولار دا شاكىرتتەر تاربيەلەپ، ورىستەرى كەڭەيگەن. ورداباي اقساقال جىر الىبى جامبىل بابامىزدىڭ  الدىنا وتىرىپ باتاسىن الىپ، اقيىق اقىن كەنەن ازىرباەۆپەن بىرگە ءبىر اۋىلدا تۇرىپ، ءبىر اۋانى جۇتىپ، اعا- ءىنى بولىپ ارالاسىپ وسكەن تۋىسقان جاندار. سونىمەن بىرگە بالا كۇنىندە اتى ايگىلى قازاقتىڭ بەل بالۋانى كۇش اتاسى قاجىمۇقاننىڭ ءوز اۋزىنان ايتقان اڭىمەسىن تىڭداعان ەكەن. مىنە، اقىننىڭ مارقۇم ۇستاز اكەسى وسىنداي ادام بولعان.  «قاسقا بيەدەن قاسقا تۋماسا دا توبەل تۋادى»، دەگەندەي، اقىن ورداباي ۇلىنىڭ وسىنداي ەل تانىعان قالامى ۇشقىر جازۋشى، جۋرناليست، جەلتوقسان باتىرى بولى ءوسىپ ونۋىنە اتا-اناسىنىڭ بەرگەن تاربيەسى  زور ىقپال بولعانىن كورەمىز. قازاقتىڭ قانمەن كەلگەن تەكتىلىكتىڭ ادام ومىرىنە بەرەر اسەرىن وسىدان-اق بىلۋگە بولاتىن شىعار.

اقىن ورداباي ەكى بىردەي جوعارى وقۋ ورىنىن اياقتاعان. ەڭبەك جولىندا  1998-2000 جىلدارى «ونەر» باسپاسىندا كوررەكتور، «التىن بەسىك» جۋرنالى، «ۇلان»، «انا ءتىلى» گازەتتەرىندە شتاتتان تىس ءتىلشى بولىپ جۇمىس ىستەگەن. 2002-2015 جىلدارى «راحات» كەيىنگى اتاۋى «ستۆ» تەلەارناسىندا «اۋىل سپورتى» جانە «ارشىن» اتتى تەلەباعدارلامالاردىڭ اۆتورى بولىپ قىزمەت اتقارعان. اۋدارماشى، سەريالداردى قازاقشا سويلەتكەن. س. بەردىقۇلوۆ سىيلىعىنىڭ لاۋرەاتى. 2004 جىلى دۇنيەجۇزىلىك قازاق كۇرەسى فەدەراتسياسى رەۆيزيالىق كوميتەتىنىڭ توراعاسى، تۇڭعىش رەت قازاق كۇرەسىنەن اشىلعان ينتەرنەت سايتتىڭ اۆتورى جانە ول «قازاق كۇرەسى» جۋرنالىنىڭ (اعىلشىن،قازاق) ەكى تىلدە جۋرنال اشقان.

2005 جىلى «قازاق كۇرەسىن باق اراسىندا دامىتۋ جولىنداعى ەڭبەگى ءۇشىن» مەدالىن تۇڭعىش العان جۋرناليست. 2012 جىلى «دينامو» دشسق دامىتۋعا سىڭىرگەن ەڭبەگى ءۇشىن» مەدالىمەن ماراپاتتالعان. 2013 جىلدان بەرى قازاقستان جازۋشىلار وداعىنىڭ مۇشەسى. 2020 جىلى جاسوسپىرىمدەردىڭ سپورتتاعى جەتىستىكتەرى تۋرالى «جاس قىران» جۋرنالىن اشقان.

2024 جىلى جامبىل وبلىسى «قورداي اۋدانىنا سىڭىرگەن ەڭبەگى ءۇشىن» وردەنىنىڭ يەگەرى اتانسا، 2025 جىلى «قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ قۇرمەتتى ازاماتى» اتاعىمەن ماراپاتتالعان. 2025 جىلى «دينامو» دشسق 100 جىل تولۋىنا وراي جارىق كورگەن تاريحي سپورت كىتابىن قازاقشا اۋدارعان. بەس كىتاپتىڭ اۆتورى. ولار — «جاقسىلىققا جاراسادى جاقسىلىق»، «ءراپيا»، «ىزگىلىكپەن ورىلگەن ءومىر»، «ەر ەلىندە قادىرلى»، «قازاق كۇرەسىنىڭ قارا نارلارى».

2021 جىلدان پاتريوتتىق قوزعالىس «جەلتوقسان اقيقاتى» رەسپۋبليكالىق قوعامدىق بىرلەستىگىنىڭ باسقارما مۇشەسى. جۋىردا جەلتوقسان باتىرى اقىن ورداباي ۇلى 60 جاس مەرەيتويىن وتكىزگەن بولاتىن. سول مەرەيلى 60 جاسىنا وراي،  تۋريزم جانە سپورت مينيسترلىگىنىڭ اتىنان اقىن ورداباي ۇلى قازاقستاندا «دەنشىنىقتىرۋ مەن سپورتتى دامىتۋعا سىڭىرگەن ەڭبەگى ءۇشىن» توسبەلگىسىمەن ماراپاتتالدى. سونىمەن قاتار،  «جەلتوقسان اقيقاتى» رەسپۋبليكالىق قوعامدىق بىرلەسىتىگىنىڭ اتىنان «ازاتتىق» وردەنىن قۇمەتپەن تابىس ەتتى.

جەلتوقسان ارداگەرلەرى اراسىندا كوپتەگەن اۋقىمدى سپورتتىق ءىس-شارالاردى ۇيىمداستىرۋشى. 2022 جىلى الماتى قالاسى پروكۋراتۋراسىنىڭ شەشىمىمەن «ساياسي قۋعىن-سۇرگىن قۇربانى بولىپ» اقتالدى.  سوز باسىندا ايتقانىمىزداي، سادىبەك اۋلەتىنىڭ ۇرپاعى اقىن قازاق ەلىنە اتا-بابالارىمىز اڭساعان تاۋەلسىزدىك جولىندا كۇرەسكەن باتىرلار اراسىنداعى ۇلتجاندى ەلىم، جەرىم دەگەن بىرەگەيى.

كەزدەسۋ سوڭىنا قاراي مەكتەپ ديرەكتورى اياۋلىم جاقاشبايقىزى قۇرمەتتى قوناقتىڭ عيبارتى زور اڭگىمەسىنە زور العىستارىن ايتىپ، مەكتەپتىڭ سپورت سالاسىندا وبلىس، رەسپۋبليكا جارىستارىندا جۇلدە سالىپ جۇرگەن مەكتەپتىڭ  ماقتانىشتارى تالانتتى  جاسۇلاندارمەن  ەستەلىككە سۋرەتكە ءتۇستى.

 

نۇرىم بولاتقان ۇلى بازارباەۆ،

امان وتان ۇلى مەكەباەۆ

الماتى وبل، ىلە اۋدانى وتەگەن كەنتى №13 مۇقاعالي ماقاتاەۆ اتىنداعى ورتا مەكتەپتىڭ دەنەشىنىقتىرۋ پاندەرىنىڭ مۇعالىمدەرى