… جەرەبە تاستالدى — ساۋەگەيلىك باستالدى!

…ۇزاق-سونار بىلشىلدان كەيىن كوماندالاردى 12 توپقا ءبولۋ باستالدى. العاشقى ءۇش كوماندا — چەمپيونات وتكىزەتىن ەلدەر — ءوز باسشىلارىنىڭ «جەڭىل» قولىنىڭ قۇدىرەتىمەن الدىن الا دايىنداپ قويعان توپتارعا توپ ەتە قالدى. وزگە كوماندالاردىڭ قالاي جىلىكتەلىپ-مۇشەلەنگەنىن فۋتبولعا قۇمار كوزى قاراقتى وقىرماندار كوردى دە، بىلەدى دە، تەلەفونىنا كوشىرىپ الدى دا، جاتتاپ ۇلگەردى دە… سوندىقتان ول توپتاردى بۇل جەرگە توپىرلاتىپ جازباۋعا دا بولار ەدى،بىراق ول جازۋ ماعان كوزدەرىن باقىرايتىپ قويىپ وي ايتۋ ءۇشىن كەرەك بوپ وتىر!

سونىمەن:

ا توبى: مەكسيكا، وڭتۇستۇك افريكا رەسپۋبليكاسى، وڭتۇستىك كورەيا،  +

B توبى: كانادا، + ، كاتار، شۆەيتساريا

س توبى: برازيليا، ماروككو، شوتلانديا، گايتي

ە توبى: گەرمانيا، كيۋراساو، كوت-د′يۆۋار، ەكۆادور

ع توبى: نيدەرلاندى، ياپونيا، + ، تۋنيس

G توبى: بەلگيا، ەگيپەت، يران، جاڭا زەلانديا

ن توبى: يسپانيا، كابو-ۆەردە، ساۋد اراۆياسى، ۋرۋگۆاي

ءى توبى: فرانتسيا، سەنەگال، + ، نورۆەگيا

J توبى: ارگەنتينا، الجير، اۆستريا، يوردانيا

ك توبى: پورتۋگاليا، وزبەكستان، + ، كولۋمبيا

L توبى: انگليا، حورۆاتيا، گانا، پاناما

ء…تۇۋ، نە قىلعان ۇزاق ءتىزىم، ارەڭ تاۋىستىم عوي! وسىدان بۇرىنىراقتاعى فۋتبول جايلى ءبىر جازبامدا مەن فيفا-نىڭ الەم چەمپيوناتىنىڭ فينالدىق كەزەڭىنە قاتىساتىن كوماندالاردىڭ سانىن 48-گە جەتكىزۋىن ءجونسىز دەپ سىناعان بولاتىنمىن. ونىم – «بايدىڭ مالىن بايعۇستىڭ قىزعانۋى» ەمەس، الەمدىك فۋتبول تويى سەكىلدى ءتورت جىلدا ءبىر كەلەتىن بۇل جارىستى جانكۇيەرلەر باستان-اياق جەڭسىك اس جەگەندەي تامسانىپ وتىرىپ كورسە دەگەن تالاپتان تۋعان. بۇرىن كوماندالار سانى 32 بولعاندا دا ءبىر قوراعا قوي مەن قوزىنى بىرگە قاماعانداي، ەكى كوماندانىڭ ويىن دارەجەسى جەر مەن كوكتەي بوپ تۇرعاننان سوڭ، التىن ۋاقىتىڭ مەن الماس جانارىڭدى اياپ، تەلەجاشىكتى سوندىرە سالاتىنسىڭ. ەندى نە سورىم؟!!

وسى 12 توپتىڭ ىشىنەن ازىرشە العاشقى ەكى ورىنعا تالاس بولادى-اۋ دەگەندەر، مەنىڭ بىلۋىمشە، مىنالار: س، ءى، L توپتارى. ارينە، بۇل ۇمىتكەرلەرگە قوسىلاتىن تاعى 8 كوماندانىڭ بار ەكەنىن ۇمىتقان جوقپىن. وزگە توپتار…

ءبىرىنشى توپتا ازىرشە مەكسيكا مەن وڭتۇستىك كورەيانىڭ جالى كۇدىرەيىپ تۇرعانىمەن، ولاردىڭ قاتارىنا، مەنىڭ ويىشا، نە دانيا، نە چەحيا قوسىلىپ، توپتىق تالاس دارەجەسى ورتاشاعا جەتەتىن سەكىلدى.

ەكىنشى توپقا نامىسى بولسا يتاليا قوسىلاتىن شىعار… بۇل جاعدايدا يتاليا مەن شۆەيتساريا ونشا قينالماي كەلەسى كەزەڭگە شىعادى دەپ ويلايمىن.

ءۇشىنشى توپ ەكى ورىن ءۇشىن باسەكەسىمەن ءسال جانكۇيەردى الاڭداتا الادى. برازيليانىڭ كەلەسى اينالىمعا شىعاتىنىنا كۇمانىم جوق، ەكىنشى جولداماعا شوتلانديا مەن ماروككو تالاسادى. گايتي بولسا تابيعاتتاعى ارال-ەل عانا ەمەس، فۋتبول الەمىندە دە ازىرگە ەلەۋسىز ارال بولىپ تۇرا تۇرادى.

ءتورتىنشى توپ تا وزىنشە قانتالاپاي بولعالى تۇرعان توپ. بىراق ول دا وزدەرىنە عانا قىزىق باسەكە. كەلەسى جىلعى كوكتەمدە وتەتىن ءتورت كوماندا تارتىسىنان بۇل توپقا، مەنىڭشە، تۇركيا شىعىپ قالار. ولاردىڭ نامىستى ۇلت ەكەنىن دە بىلەمىن، بۇيرەگىم دە بۇرادى… ول جاعدايدا تۇرىك اعايىنداردىڭ بۇل توپتان ەكى كوماندانىڭ ءبىرى بولىپ، كەلەسى اينالىمعا شىعۋى ابدەن مۇمكىن. بۇل توپتاعى پاراگۆاي قۇراماسى بيىلعى باسەكەدە وڭتۇستىك امەريكا كوماندالارىنىڭ اراسىندا ءتاۋىر ورىنعا يە بولدى. اۆستراليا بولسا ازيا قۇرىلىعىنداعى مىقتىلاردىڭ ءبىرى. سوندا دا… ەكىنشى ورىنعا، ءۇي يەسى ەمەس پە، اقش قۇراماسى ءىلىنىپ قالار. چەمپينات وتكىزەتىن ەلدى ارقادان قاعۋ عانا ەمەس، قولتىعىنان دەمەۋ دە الەمدىك فۋتبول چەمپيوناتتارىندا بار ءۇردىس. ويتكەنى، ولار قانشالىقتى ۇزاققا باراتىن بولسا، جانكۇيەرلەر دە ستاديوندارعا بال اراسىنداي ۇيمەلەي بەرەتىنى جاسىرىن ەمەس!

بەسىنشى توپتان گەرمانيا كەلەسى كەزەڭگە قۇيرىعىنا شاڭ ىلەستىرمەي شىعادى. ەكىنشى ورىنعا كوت-د′يۆۋار مەن ەكۆادور تالاسادى. كوت بولسا افريكانىڭ ارىستانى، ال ەكۆادور دەگەنىڭىز بيىل وڭتۇستىك امەريكا ىرىكتەۋىندە ايدى اسپانعا شىعارعان كوماندا. قايسى جەڭەدى؟ ارينە، مىقتىسى جەڭەدى! …وسى جەردە بۇل توپتاعى ءتورتىنشى كوماندا تۋرالى اۋىز اشپاي كەتكەن جاراسپاس. ءسوز باسىندا فيفا-نىڭ الەم چەمپيوناتىنىڭ فينالدىق كەزەڭىنە 48 كوماندا شىعارعانىنا قارسى بولعانىمدى ايتتىم عوي. سوندا مەن مىقتىلاردىڭ اراسىنا وسىنداي جوقتان بارلار كىرىپ كەتۋىنەن قورقىپ ەدىم.

…كيۋراساو ما، مۇنداي ەلدى كورمەك تۇگىلى اتىن دا ەستىگەن ەمەسپىز. ءبىر باردا-جوق ەلدەن قاعىنان جەرىپ، ءبولىنىپ شىققان اۋىل شىعار. وزىندە نەبارى 55 000 مىڭداي ادام تۇرادى دەيدى. ول ءبىزدىڭ 17 وبلىستاعى ءبىر عانا اۋداننىڭ حالقىنا تەڭ عوي. «قورقىت دەگەندە وسىلاي قورقىت دەدىم بە؟!» دەگەندەي، «الەمنىڭ كوپ مەملەكەتىنە فينالدىق كەزەڭگە قاتىسۋعا مۇمكىندىك بەرەمىز!» دەگەندە، وسىنداي-وسىندايلار قاتىساتىن ستاديوننان دا، تەلەجاشىكتەن دە ەرىككەندەردەن باسقا ەشكىم كورمەيتىن ويىن كىمگە ءدارى؟! وۋ، فيفا، بۇل الەم چەمپيوناتى عوي!

التىنشى توپ… باعانا بۇل توپقا شەكەدەن قاراعان ەكەنمىن، كەلەسى كوكتەمدە بۇل توپقا پولشا قوسىلسا، ەكى ورىن ءۇشىن ەداۋىر توبەلەس بولاتىن توپ بولعالى تۇر. ەكى ەۋروپالىق كوماندا — نيدەرلاندى مەن پولشا — ۇزدىك دەگەنمەن، ءومىردىڭ بار سالاسىندا ەشكىمدى الدىنا شىعارعىسى كەلمەيتىن جاپونيا ولاردىڭ استىنا جاتا كەتپەس.

جەتىنشى توپتا ءبىزدىڭ جولىمىزدى كەسىپ كەتكەن بەلگيا قراماسى كەلەسى كەزەڭگە ويناپ ءجۇرىپ شىعادى. ەكىنشى ورىن تاعدىرى ەگيپەت پەن يران كوماندالارىنىڭ اراسىندا شەشىلەدى.

سەگىزىنشى توپتا باس بايگەنى يسپانيا قۇراماسى شاپپاي الادى. ودان كەيىنگى جولداماعا وڭتۇستىك امەريكا مەن ازيانىڭ كوماندالارى تالاسار…

توعىزىنشى توپتىڭ باسەكەسى قىزىق بولۋعا ءتيىس. بۇل جەردە فرانتسيانىڭ توبەسى انىق كورىنىپ تۇرعانىمەن، سەنەگالعا دەگەن مەندە ءبىر سەنىم بار. ال، ساپىندا حولانى بار نورۆەگيا كىمگە دە بولسا قاۋىپتى كوماندا. قازاق ەرتەگىلەرى مەن اڭىزدارىندا نەبىر قانتوگىستەردى ءبىر باتىردىڭ جەكە ءوزى جەڭىپ بەرەتىنى بار ەمەس پە، سونداي بوپ جاتسا دا تاڭ قالمايمىز.

ونىنشى توپتىڭ ارعىماعى — ارگەنتينا! ولارعا ىلەسە شىعاتىن كوماندا دەپ مەن اۆستريانى اتايمىن. الجير جۇرەككە جاقىن، بىراق جولدامادان …الىس. وسى جەردە باياعى سول فيفا-عا ايتقان: «48-دە نەڭ بار ەدى، ق ۇلىنىم؟!» ءسوزى تىلگە تاعى ورالادى. يوردانيانى الەم چەمپيوناتىنىڭ فينالدىق كەزەڭىندە ويناتىپ، ابىروي دا تاپپاس، ەلگە قىزىق تا كورسەتپەس فيفا جانىمىز!

ون ءبىرىنشى توپتا سول ءۇش كوماندا بار دەڭىز دە قويىڭىز. كوكتەمدە كەلىپ قوسىلاتىن ءتورتىنشى كوماندانى مەن اتاعانمەن، ءسىز ونىڭ اتىن دا بىلمەيسىز، فۋتبولداعى زاتىن دا ەسىڭىزگە تۇسىرە المايسىز، ودان دا وسى ءۇش كوماندانىڭ مۇمكىندىگىن ەلەۋىشكە سالىپ، ەكشەي بەرەيىك. اسا قىزىق توپ. اسا ايتارى كوپ توپ. اسا ويلاندىراتىن توپ. ءبىزدى، قازاقستاندىقتاردى، ويلاندىراتىن… مۇندا ءبىزدىڭ قۇدايى كورشىمىز — وزبەكستان ەلىنىڭ قۇراما كومانداسى بار! قۇتتىقتايمىز! قىزىعامىز! قىزعانامىز! ويلانامىز! مۇڭايامىز… وسىدان وتىز جىلعا تاياۋ ۋاقىت بۇرىن قازاقستان ازيادا جاتىپ، فۋتبول ويناۋدان ەۋروپاعا مۇشە بوپ كەتكەندە، مەن شىرىلدادىم-اق. سونداعى ايتقانىم: «قاي مەملەكەتتىڭ بولسا دا فۋتبول فەدەراتسياسىنىڭ باستى باعىتى، مىندەتى — ءوز ەلىنىڭ قۇراما كومانداسىن الەم چەمپيوناتىنىڭ فينالدىق كەزەڭىنە شىعارۋ! ول مىندەت تەك ءبىز ازيا فۋتبول كونفەدەراتسياسىندا بولساق قانا ورىندالادى!!!». ءتىپتى، وسى 2026 جىلعى چەمپيوناتتا-اق ورىندالار ەدى! امال نە، ەۋروپاعا قوسىلدىق، نەبىر قىزىق ويىندار، نەبىر جۇلدىزدى فۋتبولشىلاردى كورىپ جاتىرمىز، بىراق… الەم چەمپيوناتىن كوماندامىزدى اپارۋ دەگەن ارماننىڭ اسپانىمىزداعى اق بۇلتتاردىڭ ار جاعىنان ەلەسى دە كورىنبەيدى! ءالى 75-100 جىل كورىنە قويار ما ەكەن… ءاي، قايدام؟!! بۇل توپتان، مەن بىلسەم، پورتۋگاليا مەن وزبەكستان شىعادى كەلەسى كەزەڭگە. ءتىپتى، وزبەكستاندى كولۋمبيا قۇراماسى سوڭىنا قالدىرىپ كەتسە دە وزبەكستان قۇراماسى ۇكىلى 32-ءنىڭ قاتارىنا قوسىلاتىن سەكىلدى. سولاي بولسا ەكەن دەپ تىلەيمىن دە…

ون ەكىنشى توپتان تالاسسىز شىقسا انگليا قۇراماسى شىعادى. قالعان ورىن ءۇشىن حورۆاتيا مەن گانا شەكەلەسەتىن شىعار. پاناما دەگەن ەلدى كەيىنگە كەزدە امەريكا پرەزيدەنتىنىڭ ولارعا زىرك-زىرك سويلەگەنىنەن كەيىن عانا ءبىلىپ جاتىرمىز. بولماسا، فۋتبولىنىڭ جارناماسى سول جوعارىداعى كيۋراساوداي عانا…

ون ەكى توپتى ساناپ شىعۋعا دا وسىنشا كۇش پەن ۋاقىت كەتتى. ولار بۇكىل چەمپيوناتتى ويناپ بىتىرەتىن ءبىر اي 10 كۇندە نە بولماس دەيسىز. اۋىز اشتىرىپ، كوز جۇمعىزاتىن وقيعالار دوپشا دومالاپ، الدىمىزعا تالاي كەلەر ءالى. كۇتپەگەن ناتيجەلەر دە بۇلتسىز كۇنگى جاۋىنداي توپەلەر ءالى-اق. مەن دە جوعارىداعى ساۋەگەيلىكتەرىمدى پايعامبارشا كەسىپ ايتىپ جاتقان جوقپىن. ءسوز بولسىن، اڭگىمە بولسىن، فۋتبول الەمىن بىلەتىندەر بايقاپ قامشى سىلتەسىن، تۇك بىلمەي،تەك كوشكە ىلەسىپ جۇرگەندەر سابىنداي بۇرقىراسىن دەگەنىم عوي… باستالۋىنا ءالى جارتى جىل بار الەمدىك فۋتبول تويىنىڭ قىزىقتارى بۇگىن-اق تاۋ بوپ ءۇيىلىپ جاتىر. ولاردى شەتىنەن سۋىرىپ،ورتاق قازانعا تاستاپ وتىرۋ ءۇشىن دە كۇش،ۋاقىت كەرەك. بۇگىنگى اڭگىمە وسى جەردەن توقتاسىن. ەرتەڭ دە كۇن بار دەگەندەي…

(جالعاسى بار)

 

نەسىپ جۇنىسباي ۇلى،

قازاقستاننىڭ ەڭبەك سىڭىرگەن قايراتكەرى،

سپورت ءجۋرناليسى، جازۋشى، سپورت قايراتكەرى

استانا