… Jerebe tastaldy — sáýegeılik bastaldy!

…Uzaq-sonar bylshyldan keıin komandalardy 12 topqa bólý bastaldy. Alǵashqy úsh komanda — chempıonat ótkizetin elder — óz basshylarynyń «jeńil» qolynyń qudiretimen aldyn ala daıyndap qoıǵan toptarǵa top ete qaldy. О́zge komandalardyń qalaı jiliktelip-múshelengenin fýtbolǵa qumar kózi qaraqty oqyrmandar kórdi de, biledi de, telefonyna kóshirip aldy da, jattap úlgerdi de… Sondyqtan ol toptardy bul jerge topyrlatyp jazbaýǵa da bolar edi,biraq ol jazý maǵan kózderin baqyraıtyp qoıyp oı aıtý úshin kerek bop otyr!

Sonymen:

A toby: Meksıka, Ońtústúk Afrıka Respýblıkasy, Ońtústik Koreıa,  +

B toby: Kanada, + , Katar, Shveıarııa

S toby: Brazılııa, Marokko, Shotlandııa, Gaıtı

E toby: Germanııa, Kıýrasao, Kot-d′Ivýar, Ekvador

Ǵ toby: Nıderlandy, Iaponııa, + , Týnıs

G toby: Belgııa, Egıpet, Iran, Jańa Zelandııa

N toby: Ispanııa, Kabo-Verde, Saýd Aravııasy, Ýrýgvaı

I toby: Franııa, Senegal, + , Norvegııa

J toby: Argentına, Aljır, Avstrııa, Iordanııa

K toby: Portýgalııa, О́zbekstan, + , Kolýmbııa

L toby: Anglııa, Horvatııa, Gana, Panama

…Túý, ne qylǵan uzaq tizim, áreń taýystym ǵoı! Osydan burynyraqtaǵy fýtbol jaıly bir jazbamda men FIFA-nyń álem chempıonatynyń fınaldyq kezeńine qatysatyn komandalardyń sanyn 48-ge jetkizýin jónsiz dep synaǵan bolatynmyn. Onym – «Baıdyń malyn baıǵustyń qyzǵanýy» emes, álemdik fýtbol toıy sekildi tórt jylda bir keletin bul jarysty jankúıerler bastan-aıaq jeńsik as jegendeı tamsanyp otyryp kórse degen talaptan týǵan. Buryn komandalar sany 32 bolǵanda da bir qoraǵa qoı men qozyny birge qamaǵandaı, eki komandanyń oıyn dárejesi jer men kókteı bop turǵannan soń, altyn ýaqytyń men almas janaryńdy aıap, telejáshikti sóndire salatynsyń. Endi ne sorym?!!

Osy 12 toptyń ishinen ázirshe alǵashqy eki orynǵa talas bolady-aý degender, meniń bilýimshe, mynalar: S, I, L toptary. Árıne, bul úmitkerlerge qosylatyn taǵy 8 komandanyń bar ekenin umytqan joqpyn. О́zge toptar…

Birinshi topta ázirshe Meksıka men Ońtústik Koreıanyń jaly kúdireıip turǵanymen, olardyń qataryna, meniń oıysha, ne Danııa, ne Chehııa qosylyp, toptyq talas dárejesi ortashaǵa jetetin sekildi.

Ekinshi topqa namysy bolsa Italııa qosylatyn shyǵar… Bul jaǵdaıda Italııa men Shveıarııa onsha qınalmaı kelesi kezeńge shyǵady dep oılaımyn.

Úshinshi top eki oryn úshin básekesimen sál jankúıerdi alańdata alady. Brazılııanyń kelesi aınalymǵa shyǵatynyna kúmánim joq, ekinshi joldamaǵa Shotlandııa men Marokko talasady. Gaıtı bolsa tabıǵattaǵy aral-el ǵana emes, fýtbol áleminde de ázirge eleýsiz aral bolyp tura turady.

Tórtinshi top ta ózinshe qantalapaı bolǵaly turǵan top. Biraq ol da ózderine ǵana qyzyq báseke. Kelesi jylǵy kóktemde ótetin tórt komanda tartysynan bul topqa, menińshe, Túrkııa shyǵyp qalar. Olardyń namysty ult ekenin de bilemin, búıregim de burady… Ol jaǵdaıda túrik aǵaıyndardyń bul toptan eki komandanyń biri bolyp, kelesi aınalymǵa shyǵýy ábden múmkin. Bul toptaǵy Paragvaı quramasy bıylǵy básekede Ońtústik Amerıka komandalarynyń arasynda táýir orynǵa ıe boldy. Avstralııa bolsa Azııa qurylyǵyndaǵy myqtylardyń biri. Sonda da… Ekinshi orynǵa, úı ıesi emes pe, AQSh quramasy ilinip qalar. Chempınat ótkizetin eldi arqadan qaǵý ǵana emes, qoltyǵynan demeý de álemdik fýtbol chempıonattarynda bar úrdis. О́ıtkeni, olar qanshalyqty uzaqqa baratyn bolsa, jankúıerler de stadıondarǵa bal arasyndaı úımeleı beretini jasyryn emes!

Besinshi toptan Germanııa kelesi kezeńge quıryǵyna shań ilestirmeı shyǵady. Ekinshi orynǵa Kot-d′Ivýar men Ekvador talasady. Kot bolsa Afrıkanyń arystany, al Ekvador degenińiz bıyl Ońtústik Amerıka irikteýinde aıdy aspanǵa shyǵarǵan komanda. Qaısy jeńedi? Árıne, myqtysy jeńedi! …Osy jerde bul toptaǵy tórtinshi komanda týraly aýyz ashpaı ketken jaraspas. Sóz basynda FIFA-nyń álem chempıonatynyń fınaldyq kezeńine 48 komanda shyǵarǵanyna qarsy bolǵanymdy aıttym ǵoı. Sonda men myqtylardyń arasyna osyndaı joqtan barlar kirip ketýinen qorqyp edim.

…Kıýrasao ma, mundaı eldi kórmek túgili atyn da estigen emespiz. Bir barda-joq elden qaǵynan jerip, bólinip shyqqan aýyl shyǵar. О́zinde nebári 55 000 myńdaı adam turady deıdi. Ol bizdiń 17 oblystaǵy bir ǵana aýdannyń halqyna teń ǵoı. «Qorqyt degende osylaı qorqyt dedim be?!» degendeı, «álemniń kóp memleketine fınaldyq kezeńge qatysýǵa múmkindik beremiz!» degende, osyndaı-osyndaılar qatysatyn stadıonnan da, telejáshikten de erikkenderden basqa eshkim kórmeıtin oıyn kimge dári?! Oý, FIFA, bul ÁLEM ChEMPIONATY ǵoı!

Altynshy top… Baǵana bul topqa shekeden qaraǵan ekenmin, kelesi kóktemde bul topqa Polsha qosylsa, eki oryn úshin edáýir tóbeles bolatyn top bolǵaly tur. Eki eýropalyq komanda — Nıderlandy men Polsha — úzdik degenmen, ómirdiń bar salasynda eshkimdi aldyna shyǵarǵysy kelmeıtin Japonııa olardyń astyna jata ketpes.

Jetinshi topta bizdiń jolymyzdy kesip ketken Belgııa qramasy kelesi kezeńge oınap júrip shyǵady. Ekinshi oryn taǵdyry Egıpet pen Iran komandalarynyń arasynda sheshiledi.

Segizinshi topta bas báıgeni Ispanııa quramasy shappaı alady. Odan keıingi joldamaǵa Ońtústik Amerıka men Azııanyń komandalary talasar…

Toǵyzynshy toptyń básekesi qyzyq bolýǵa tıis. Bul jerde Franııanyń tóbesi anyq kórinip turǵanymen, Senegalǵa degen mende bir senim bar. Al, sapynda Holany bar Norvegııa kimge de bolsa qaýipti komanda. Qazaq ertegileri men ańyzdarynda nebir qantógisterdi bir batyrdyń jeke ózi jeńip beretini bar emes pe, sondaı bop jatsa da tań qalmaımyz.

Onynshy toptyń arǵymaǵy — Argentına! Olarǵa ilese shyǵatyn komanda dep men Avstrııany ataımyn. Aljır júrekke jaqyn, biraq joldamadan …alys. Osy jerde baıaǵy sol FIFA-ǵa aıtqan: «48-de neń bar edi, qulynym?!» sózi tilge taǵy oralady. Iordanııany álem chempıonatynyń fınaldyq kezeńinde oınatyp, abyroı da tappas, elge qyzyq ta kórsetpes FIFA janymyz!

On birinshi topta sol úsh komanda bar deńiz de qoıyńyz. Kóktemde kelip qosylatyn tórtinshi komandany men ataǵanmen, siz onyń atyn da bilmeısiz, fýtboldaǵy zatyn da esińizge túsire almaısyz, odan da osy úsh komandanyń múmkindigin eleýishke salyp, eksheı bereıik. Asa qyzyq top. Asa aıtary kóp top. Asa oılandyratyn top. Bizdi, qazaqstandyqtardy, oılandyratyn… Munda bizdiń qudaıy kórshimiz — О́zbekstan eliniń qurama komandasy bar! Quttyqtaımyz! Qyzyǵamyz! Qyzǵanamyz! Oılanamyz! Muńaıamyz… Osydan otyz jylǵa taıaý ýaqyt buryn Qazaqstan Azııada jatyp, fýtbol oınaýdan Eýropaǵa múshe bop ketkende, men shyryldadym-aq. Sondaǵy aıtqanym: «Qaı memlekettiń bolsa da Fýtbol federaııasynyń basty baǵyty, mindeti — óz eliniń qurama komandasyn álem chempıonatynyń fınaldyq kezeńine shyǵarý! Ol mindet tek biz Azııa fýtbol konfederaııasynda bolsaq qana oryndalady!!!». Tipti, osy 2026 jylǵy chempıonatta-aq oryndalar edi! Amal ne, Eýropaǵa qosyldyq, nebir qyzyq oıyndar, nebir juldyzdy fýtbolshylardy kórip jatyrmyz, biraq… álem chempıonatyn komandamyzdy aparý degen armannyń aspanymyzdaǵy aq bulttardyń ar jaǵynan elesi de kórinbeıdi! Áli 75-100 jyl kórine qoıar ma eken… Áı, qaıdam?!! Bul toptan, men bilsem, Portýgalııa men О́zbekstan shyǵady kelesi kezeńge. Tipti, О́zbekstandy Kolýmbııa quramasy sońyna qaldyryp ketse de О́zbekstan quramasy úkili 32-niń qataryna qosylatyn sekildi. Solaı bolsa eken dep tileımin de…

On ekinshi toptan talassyz shyqsa Anglııa quramasy shyǵady. Qalǵan oryn úshin Horvatııa men Gana shekelesetin shyǵar. Panama degen eldi keıinge kezde Amerıka prezıdentiniń olarǵa zirk-zirk sóılegeninen keıin ǵana bilip jatyrmyz. Bolmasa, fýtbolynyń jarnamasy sol joǵarydaǵy Kıýrasaodaı ǵana…

On eki topty sanap shyǵýǵa da osynsha kúsh pen ýaqyt ketti. Olar búkil chempıonatty oınap bitiretin bir aı 10 kúnde ne bolmas deısiz. Aýyz ashtyryp, kóz jumǵyzatyn oqıǵalar dopsha domalap, aldymyzǵa talaı keler áli. Kútpegen nátıjeler de bultsyz kúngi jaýyndaı tópeler áli-aq. Men de joǵarydaǵy sáýegeılikterimdi paıǵambarsha kesip aıtyp jatqan joqpyn. Sóz bolsyn, áńgime bolsyn, fýtbol álemin biletinder baıqap qamshy siltesin, túk bilmeı,tek kóshke ilesip júrgender sabyndaı burqyrasyn degenim ǵoı… Bastalýyna áli jarty jyl bar álemdik fýtbol toıynyń qyzyqtary búgin-aq taý bop úıilip jatyr. Olardy shetinen sýyryp,ortaq qazanǵa tastap otyrý úshin de kúsh,ýaqyt kerek. Búgingi áńgime osy jerden toqtasyn. Erteń de kún bar degendeı…

(Jalǵasy bar)

 

Nesip JÚNISBAIULY,

Qazaqstannyń eńbek sińirgen qaıratkeri,

sport jýrnalısi, jazýshy, sport qaıratkeri

ASTANA