اقتوبەدەن شىققان وليمپيادا چەمپيونىن نەگە ۇمىتىپ ءجۇرمىز؟

كوزى قاراقتى جانكۇيەر، ونىڭ ىشىندە ۇلكەندەر بولماسا، قازىرگى جاستار جاعى اتى اڭىزعا اينالعان سپورتشى ۆالەري ليۋكيننىڭ اقتوبە قالاسىندا تۋىپ-وسكەنىن بىلە بەرمەيدى. بۇگىن سول ولقىلىقتىڭ ورىنىن تولتىرۋ ماقساتىندا اقتوبەدەن شىعىپ، ازۋلى اقش سەكىلدى الپاۋىت ەلدى مويىنداتقان ۆالەري ۆيكتور ۇلى تۋرالى جاستار ءبىلىپ ءجۇرسىن دەگەن نيەتپەن وقىرمانعا شاعىن اقپارات بەرە كەتكەندى ءجون كورىپ وتىرمىز.

ۆالەري  ليۋكين – سپورتتىق گيمناستيكادان ەكى دۇركىن وليمپيادا چەمپيونى جانە ەكى دۇركىن كۇمىس جۇلدەگەرى. ەكى رەت الەم چەمپيوناتىن جەڭىپ الىپ، ەكى رەت قولا جۇلدەگەر اتانعان. بەس دۇركىن ەۋروپا چەمپيونى جانە كۇمىس، قولا جۇلدەگەرى. كسرو-نىڭ بەس دۇركىن ءابسوليۋتتى چەمپيونى جانە كسرو-عا ەڭبەك سىڭىرگەن سپورت شەبەرى.

«دينامو» سپورت كلۋبىنىڭ (الماتى) نامىسىن قورعاعان.

1992 جىلى ۆالەري ليۋكين اقش-قا قونىس اۋدارىپ، سول جاقتاعى سپورت مەكتەبىندە جاتتىقتىرۋشى بولىپ جۇمىسقا تۇرادى. ءبىر قىزىعى 1993 جىلى ۆ.ليۋكين بيرمينگەمدە وتكەن الەم چەمپيوناتىندا قازاقستان اتىنان سىنعا تۇسكەن ەكەن. ايەلى – اننا كوچنەۆا كوركەم گيمناستيكادان 1987 جىلعى الەم چەمپيونى. ەكەۋىنىڭ قىزدارى – ناستيا ليۋكينا 2005 جىلى سپورتتىق گيمناستيكادان الەم چەمپيونى اتانسا، 2008 جىلى وليمپيادا چەمپيونى بولدى. بۇل كۇندە كينوعا ءتۇسىپ ءجۇر.

اقش-قا بارعاننان كەيىن ۆالەري ليۋكين دوسى ەۆگەني مارچەنكو ەكەۋى حالىقارالىق وليمپيادالىق گيمناستيكا اكادەمياسىن اشىپ، بۇل كۇندە الەمگە تانىمال سپورت ورداسىنا اينالدىردى. كەزىندە قازاقستاندا بىرگە جاتتىققان كوپتەگەن دوستارىن شاقىرىپ، جۇمىسقا ورنالاستىردى. جىل سايىن ءوز اتىنداعى تۋرنير ۇيىمداستىرىپ، وعان كەلەتىن قازاقستان قۇراماسىنا ءوزى دەمەۋشىلىك جاساپ ءجۇر. ول اشقان اكادەميادان باسقاسىن ايتپاعاندا ءۇش بىردەي وليمپيادا چەمپيونى شىققانىنىڭ ءوزى نەگە تۇرادى؟!

داڭقتى جەرلەسىمىز ءبىراز جىلدارى سپورتتىق گيمناستيكادان اقش قۇراما كومانداسىنىڭ باس جاتتىقتىرۋشىسى قىزمەتىن اتقارىپ، كومانداسىن الەمدەگى ەڭ ۇزدىكتەر قاتارىنان كورسەتە ءبىلدى.

بۇل كۇندە ۆالەري ليۋكين اقش-تاعى داۋلەتتى ادامداردىڭ قاتارىندا. بۇعان ول ءوزىنىڭ ماڭداي تەرىنىڭ، ەڭبەكقورلىعىنىڭ ارقاسىندا جەتكەنىن ەرەكشە ايتا كەتۋىمىز كەرەك.

ۆالەري ۆيكتور ۇلى – 1966 جىلى 17 جەلتوقساندا اقتوبە قالاسىندا تۋعان. اقتوبەدەگى №30 ورتا مەكتەپتە وقىعان. العاشقى باپكەرى – يۋري گورەلنيكوۆ. جاقىندا الماتى قالاسىندا تۇراتىن يۋري نيكولاي ۇلىمەن تەلەفونمەن سويلەسىپ، ودان شاكىرتى  تۋرالى ايتىپ بەرۋىن ءوتىندىم.

– ۆالەرا ماعان 1 كلاستا كەلدى، – دەدى ول. – مەن ونى ءبىر كورگەندە-اق بۇل بالادان بىردەڭە شىعادى دەدىم. الايدا، ماعان ەشكىم سەنگەن جوق. سەبەبى، ول وتە كىشكەنتاي، قاعىلەز بولسا دا كوزىندە وت بولدى. اقتوبەدە مەنىڭ سوزىمە ەشكىم سەنبەگەسىن مەن ونى الماتىعا جىبەردىم. الماتىدا ءجۇرىپ ۆالەري ءوزىنىڭ العاشقى بەلەستەرىن باعىندىردى. كسرو قۇراماسىنا مۇشە بولىپ قابىلداندى.

– قازىر ونىمەن بايلانىسىپ تۇراسىز با؟

– كوپ بولدى حابارلاسپاعانىما. اقش-قا تەلەفون سوعۋ وتە قىمبات بولعاندىقتان حابارلاسا الماي ءجۇرمىن. ونىمەن ماعان وليمپيادا چەمپيونىن شىعارعانىم ءۇشىن مەملەكەتتىك جاردەم بەرىلەتىن كەزدە، انىقتاما كەرەك بولىپ حابارلاستىم. ۆالەري مەنىڭ العاشقى باپكەرىم ەكەنىمدى دالەلدەدى. قازىر اي سايىن جاردەماقىمدى الىپ تۇرامىن.

– قاي سپورت مەكتەبىندە جۇمىس جاسايسىز؟

– مەن قازىر ورتالىق ارميا اسكەري كلۋبىندا (تسسكا) سپورتتىق گيمناستيكادان جاتتىقتىرۋشى بولىپ ەڭبەك ەتەمىن. اقتوبەدەن ءبىرجولاتا كەتىپ قالدىم. ول جاقتا مەنىڭ شاكىرتتەرىمنەن دە ەشكىم قالعان جوق. ءبارى جان-جاققا تاراپ كەتتى. سپورتتىق گيمناستيكا اقتوبەدە تەك قانا ءبىر جەردە، وندا دا ۇيىرمە رەتىندە قالدى.

ۆ.ليۋكيننىڭ العاشقى جاتتىقتىرۋشىسى وسىلاي دەگەنمەن، قازاق سپورت جۋرناليستيكاسىنىڭ جامپوزى قىدىربەك رىسبەك اعامنىڭ گيمناستيكادان قازاقتان شىققان تۇڭعىش كەڭەس وداعىنىڭ ەڭبەك سىڭىرگەن جاتتىقتىرۋشىسى ەدىگە جاروۆ تۋرالى ماقالاسىندا ەدىگە اعامىزدىڭ الماتىدا وتكەن ءبىر جارىستا ۆالەري ليۋكيندى كورىپ قالىپ، ونىڭ بولاشاعى زور ەكەنىڭ سەزىپ اقتوبەگە كەلىپ، ونىڭ اتا-اناسىنان قيىلىپ، سۇراپ الماتىعا الىپ كەتكەنى تۋرالى جازادى. ۆ.ليۋكين ەدىگە جاروۆتىڭ ۇيىندە تۇرىپ جاتتىعادى. قىدىربەك اعامىز بۇل اڭگىمەنى باپكەردىڭ ءوز اۋزىنان ەستىگەندىكتەن وسى نۇسقانى دۇرىس دەپ قابىلدايمىز.

ال ەندى يۋري نيكولاي ۇلىنىڭ اڭگىمەسىنەن مەن ونىڭ تۋعان جەرىنە دەگەن رەنىشتى بايقادىم. ءيا، شىنىمەن دە ول جۇمىسسىز قالىپ، اقتوبەدە ءوزىنىڭ جەكە ماشيناسىمەن ادام تاسىپ كۇن كورىپ، اقىرى بولماعاسىن الماتىعا كەتىپ، بۇل كۇندە ءوزىنىڭ سۇيىكتى جۇمىسىمەن اينالىسىپ ءجۇر.

اقتوبەدە سپورتتىق گيمناستيكا شىنىمەن دە ءبىر-اق جەردە، قالالىق وقۋشىلار سارايىندا بار. ول جەردە وقۋشىلار سارايىنىڭ سپورتتىق ءبولىم مەڭگەرۋشىسى نادەجدا كۋزنەتسوۆانىڭ جانكەشتىلىگى ارقاسىندا، وندا دا تەك ۇيىمە رەتىندە جۇمىس ىستەپ تۇر. ليۋكين سەكىلدى الەمگە تانىمال سپورتشى شىققان مەكتەپتەن بار قالعان جۇرناق وسى.

– سپورت ۇيىرمەسى بىزدە 1997 جىلى اشىلدى، – دەدى نادەجدا الەكسەيقىزى. – بۇرىن بۇل جەردە قالالىق ءبىلىم بولىمىنە قاراستى №6 سپورت مەكتەبى بولدى. 1973 جىلى اشىلعان ول سپورت مەكتەبىنەن اتاقتى ۆالەري ليۋكين شىققانىن ءبارىڭىز دە بىلەسىزدەر. قازىر وندا جۇزگە جۋىق ءجاسوسپىرىم سپورتتىق گيمناستيكامەن شۇعىلدانادى. مەن ءوزىم وسى جەردە گيمناستيكامەن اينالىسىپ، ۆالەرامەن بىرگە ءار ءتۇرلى جارىستارعا بارىپ ءجۇردىم. وكىنىشكە وراي سول كەزدەن جالعىز عانا سۋرەت قالىپتى. بۇل سۋرەتكە اقتوبە قالاسىنىڭ سپورتتىق گيمناستيكادان قۇراما كومانداسى شىمكەنت قالاسىندا وتكەن وقۋشىلار سپارتاكياداسىنا بارىپ، قايتار جولدا تۇسكەنبىز. ۆالەرا ىشىمىزدەگى ەڭ كىشكەنتايىمىز بولدى. سۋرەتتە مەنىڭ قاسىمدا وتىر. شامامەن 1978 جىل بولۋى كەرەك.

وقۋشىلار سارايىندا ءبىز ۆ.ليۋكيننىڭ سۋرەتتەرىن قابىرعاعا ءىلىپ، جاستارعا ۇلگى ەتىپ قانا وتىرمىز. باسقا نارسەلەر جاساۋعا قولىمىز قىسقا. ونىڭ وزىمەن ەشقانداي ارامىزدا بايلانىس جوق.

نادەجدا الەكسەيقىزى وسىلاي دەپ سىر شەرتتى. ول كىسىنىڭ اڭگىمەسىنەن دە كەزىندە دۇرىلدەگەن سپورتتىق گيمناستيكا سەكىلدى سپورت ءتۇرىنىڭ بۇل كۇندە اقتوبەدە جويىلىپ كەتۋدىڭ از-اق الدىندا تۇرعانىنا قىنجىلاتىندىعىن بايقادىق. ايتپاقشى، اقتوبەدەگى وليمپيادا رەزەرۆىن دايارلاۋ ورتالىعىندا كوركەم گيمناستيكا بار كورىنەدى. بىراق، ونىڭ ءوزى اقىلىق نەگىزدە ەكەن. سوندا دەيمىز-اۋ ۆالەري ليۋكين سەكىلدى الەم مويىنداعان سپورتشى شىققان جەردەن ونىڭ ءىزباسارلارىن دايىنداۋعا نەگە ەشكىمنىڭ قۇلقى جوق؟ وسى كەزگە دەيىن وبلىس سپورتىنا جاۋاپتى تۇلعالار بۇل جاعىن نەگە ويلاماعان؟ قالامىزدا سوڭعى كەزدەرى كوپتەگەن  سپورتتىق نىساندار سالىنىپ جاتىر. ونىڭ ىشىندە مۇز ايدىنى، حوككەي كورتى، تەننيس ورتالىعى سەكىلدى قىمبات نىساندار بار. الايدا، تەننيستەن نەمەسە حوككەيدەن ۆ.ليۋكين سەكىلدى اقتوبەنى الەمگە تانىتقان سپورتشى شىققان جوق قوي. ونىڭ ورىنا ۆ.ليۋكين اتىنداعى گيمناستيكا ورتالىعىن اشقاندا عوي…

ۆالەري ليۋكيننىڭ بۇل كۇندە تۋعان جەرىمەن ەشقانداي بايلانىسى جوق. ول ءتىپتى دۇبىرلەتىپ، جارداي الەمگە جار سالىپ وتكىزگەن جەرلەستەر فورۋمىنا دا كەلمەپتى. اقتوبەدە ونىڭ تۋعاندارى دا قالماعان كورىنەدى. اناسى ەرتەرەكتە ماسكەۋ قالاسىندا، اكەسى بەرتىن كەلە وسى جەردە قايتىس بولىپتى. اقتوبەدە ۆلاديمير كابانوۆ دەگەن كەزىندە بىرگە جاتتىققان دوسى تۇرادى. بىراق، ونىمەن حابارلاسۋ مۇمكىن بولمادى.

بيىل جاستار جىلى دەپ جالاۋلاتىپ جاتىرمىز. مىنە، جاستارعا ناعىز ۇلگى بولاتىن ادام! ۆالەري ليۋكيندى اقتوبەگە شاقىرىپ، «جاستار جىلى» اياسىندا ونىمەن كەزدەسۋ وتكىزسە قانداي عانيبەت! قانشاما جاس ورەن الەم تانيتىن ادامدى كوزىمەن كورىپ، وعان ۇقساعىسى كەلىپ، سپورت زالىنىڭ ەسىگىن اشار ەدى. ونىڭ ۇستىنە بيىل اقتوبە قالاسىنىڭ ىرگەتاسى قالانعانىنا 150 جىل تولادى. وعان دا جەرلەس رەتىندە شاقىرۋعا بولادى.

بولاشاقتا اقتوبەدە  ۆ.ليۋكين اتىنداعى حالىقارالىق تۋرنيرلەر ۇيىمداستىرىپ، داڭقتى سپورتشىنى كەڭ تۇردە ناسيحاتتاۋ كەرەك سەكىلدى. سەبەبى، ونى رەسەيلىك سپورتتىق باسىلىمدار رەسەي سپورتشىسى دەپ كورسەتىپ ءجۇر. ونى وقىعان جاستار شىنىمەن دە سولاي ەكەن دەپ ويلاۋى مۇمكىن. سول سەبەپتى ونىڭ ءبىزدىڭ جەرلەسىمىز ەكەنىڭ ماقتان تۇتۋىمىز كەرەك.

الداعى ۋاقىتتا سپورتتىق گيمناستيكانى دامىتۋدى قايتادان قولعا السا، ارايلى اقتوبەدەن ۆالەري ليۋكين سەكىلدى ءالى تالاي دارىندى سپورتشىلار شىعاتىنى ءسوزسىز.

 

مۇساعالي تاسقاليەۆ،

اقتوبە