SportPress.kz Qazaqstan sport jańalyqtary
Kózi qaraqty jankúıer, onyń ishinde úlkender bolmasa, qazirgi jastar jaǵy aty ańyzǵa aınalǵan sportshy Valerıı Lıýkınniń Aqtóbe qalasynda týyp-óskenin bile bermeıdi. Búgin sol olqylyqtyń orynyn toltyrý maqsatynda Aqtóbeden shyǵyp, azýly AQSh sekildi alpaýyt eldi moıyndatqan Valerıı Vıktoruly týraly jastar bilip júrsin degen nıetpen oqyrmanǵa shaǵyn aqparat bere ketkendi jón kórip otyrmyz.
Valerıı Lıýkın – sporttyq gımnastıkadan eki dúrkin Olımpıada chempıony jáne eki dúrkin kúmis júldegeri. Eki ret álem chempıonatyn jeńip alyp, eki ret qola júldeger atanǵan. Bes dúrkin Eýropa chempıony jáne kúmis, qola júldegeri. KSRO-nyń bes dúrkin absolıýtti chempıony jáne KSRO-ǵa eńbek sińirgen sport sheberi.
«Dınamo» sport klýbynyń (Almaty) namysyn qorǵaǵan.
1992 jyly Valerıı Lıýkın AQSh-qa qonys aýdaryp, sol jaqtaǵy sport mektebinde jattyqtyrýshy bolyp jumysqa turady. Bir qyzyǵy 1993 jyly V.Lıýkın Bırmıngemde ótken álem chempıonatynda Qazaqstan atynan synǵa túsken eken. Áıeli – Anna Kochneva kórkem gımnastıkadan 1987 jylǵy álem chempıony. Ekeýiniń qyzdary – Nastıa Lıýkına 2005 jyly sporttyq gımnastıkadan álem chempıony atansa, 2008 jyly Olımpıada chempıony boldy. Bul kúnde kınoǵa túsip júr.
AQSh-qa barǵannan keıin Valerıı Lıýkın dosy Evgenıı Marchenko ekeýi halyqaralyq Olımpıadalyq gımnastıka akademııasyn ashyp, bul kúnde álemge tanymal sport ordasyna aınaldyrdy. Kezinde Qazaqstanda birge jattyqqan kóptegen dostaryn shaqyryp, jumysqa ornalastyrdy. Jyl saıyn óz atyndaǵy týrnır uıymdastyryp, oǵan keletin Qazaqstan quramasyna ózi demeýshilik jasap júr. Ol ashqan akademııadan basqasyn aıtpaǵanda úsh birdeı Olımpıada chempıony shyqqanynyń ózi nege turady?!
Dańqty jerlesimiz biraz jyldary sporttyq gımnastıkadan AQSh qurama komandasynyń bas jattyqtyrýshysy qyzmetin atqaryp, komandasyn álemdegi eń úzdikter qatarynan kórsete bildi.
Bul kúnde Valerıı Lıýkın AQSh-taǵy dáýletti adamdardyń qatarynda. Buǵan ol óziniń mańdaı teriniń, eńbekqorlyǵynyń arqasynda jetkenin erekshe aıta ketýimiz kerek.
Valerıı Vıktoruly – 1966 jyly 17 jeltoqsanda Aqtóbe qalasynda týǵan. Aqtóbedegi №30 orta mektepte oqyǵan. Alǵashqy bapkeri – Iýrıı Gorelnıkov. Jaqynda Almaty qalasynda turatyn Iýrıı Nıkolaıulymen telefonmen sóılesip, odan shákirti týraly aıtyp berýin ótindim.
– Valera maǵan 1 klasta keldi, – dedi ol. – Men ony bir kórgende-aq bul baladan birdeńe shyǵady dedim. Alaıda, maǵan eshkim sengen joq. Sebebi, ol óte kishkentaı, qaǵilez bolsa da kózinde ot boldy. Aqtóbede meniń sózime eshkim senbegesin men ony Almatyǵa jiberdim. Almatyda júrip Valerıı óziniń alǵashqy belesterin baǵyndyrdy. KSRO quramasyna múshe bolyp qabyldandy.
– Qazir onymen baılanysyp turasyz ba?
– Kóp boldy habarlaspaǵanyma. AQSh-qa telefon soǵý óte qymbat bolǵandyqtan habarlasa almaı júrmin. Onymen maǵan Olımpıada chempıonyn shyǵarǵanym úshin memlekettik járdem beriletin kezde, anyqtama kerek bolyp habarlastym. Valerıı meniń alǵashqy bapkerim ekenimdi dáleldedi. Qazir aı saıyn járdemaqymdy alyp turamyn.
– Qaı sport mektebinde jumys jasaısyz?
– Men qazir Ortalyq Armııa áskerı klýbynda (SKA) sporttyq gımnastıkadan jattyqtyrýshy bolyp eńbek etemin. Aqtóbeden birjolata ketip qaldym. Ol jaqta meniń shákirtterimnen de eshkim qalǵan joq. Bári jan-jaqqa tarap ketti. Sporttyq gımnastıka Aqtóbede tek qana bir jerde, onda da úıirme retinde qaldy.
V.Lıýkınniń alǵashqy jattyqtyrýshysy osylaı degenmen, qazaq sport jýrnalıstıkasynyń jampozy Qydyrbek Rysbek aǵamnyń gımnastıkadan qazaqtan shyqqan tuńǵysh Keńes odaǵynyń eńbek sińirgen jattyqtyrýshysy Edige Jarov týraly maqalasynda Edige aǵamyzdyń Almatyda ótken bir jarysta Valerıı Lıýkındi kórip qalyp, onyń bolashaǵy zor ekeniń sezip Aqtóbege kelip, onyń ata-anasynan qıylyp, surap Almatyǵa alyp ketkeni týraly jazady. V.Lıýkın Edige Jarovtyń úıinde turyp jattyǵady. Qydyrbek aǵamyz bul áńgimeni bapkerdiń óz aýzynan estigendikten osy nusqany durys dep qabyldaımyz.
Al endi Iýrıı Nıkolaıulynyń áńgimesinen men onyń týǵan jerine degen renishti baıqadym. Iá, shynymen de ol jumyssyz qalyp, Aqtóbede óziniń jeke mashınasymen adam tasyp kún kórip, aqyry bolmaǵasyn Almatyǵa ketip, bul kúnde óziniń súıikti jumysymen aınalysyp júr.
Aqtóbede sporttyq gımnastıka shynymen de bir-aq jerde, qalalyq Oqýshylar saraıynda bar. Ol jerde oqýshylar saraıynyń sporttyq bólim meńgerýshisi Nadejda Kýzneovanyń jankeshtiligi arqasynda, onda da tek úıime retinde jumys istep tur. Lıýkın sekildi álemge tanymal sportshy shyqqan mektepten bar qalǵan jurnaq osy.
– Sport úıirmesi bizde 1997 jyly ashyldy, – dedi Nadejda Alekseıqyzy. – Buryn bul jerde qalalyq bilim bólimine qarasty №6 sport mektebi boldy. 1973 jyly ashylǵan ol sport mektebinen ataqty Valerıı Lıýkın shyqqanyn bárińiz de bilesizder. Qazir onda júzge jýyq jasóspirim sporttyq gımnastıkamen shuǵyldanady. Men ózim osy jerde gımnastıkamen aınalysyp, Valeramen birge ár túrli jarystarǵa baryp júrdim. О́kinishke oraı sol kezden jalǵyz ǵana sýret qalypty. Bul sýretke Aqtóbe qalasynyń sporttyq gımnastıkadan qurama komandasy Shymkent qalasynda ótken oqýshylar spartakıadasyna baryp, qaıtar jolda túskenbiz. Valera ishimizdegi eń kishkentaıymyz boldy. Sýrette meniń qasymda otyr. Shamamen 1978 jyl bolýy kerek.
Oqýshylar saraıynda biz V.Lıýkınniń sýretterin qabyrǵaǵa ilip, jastarǵa úlgi etip qana otyrmyz. Basqa nárseler jasaýǵa qolymyz qysqa. Onyń ózimen eshqandaı aramyzda baılanys joq.
Nadejda Alekseıqyzy osylaı dep syr shertti. Ol kisiniń áńgimesinen de kezinde dúrildegen sporttyq gımnastıka sekildi sport túriniń bul kúnde Aqtóbede joıylyp ketýdiń az-aq aldynda turǵanyna qynjylatyndyǵyn baıqadyq. Aıtpaqshy, Aqtóbedegi Olımpıada rezervin daıarlaý ortalyǵynda kórkem gımnastıka bar kórinedi. Biraq, onyń ózi aqylyq negizde eken. Sonda deımiz-aý Valerıı Lıýkın sekildi álem moıyndaǵan sportshy shyqqan jerden onyń izbasarlaryn daıyndaýǵa nege eshkimniń qulqy joq? Osy kezge deıin oblys sportyna jaýapty tulǵalar bul jaǵyn nege oılamaǵan? Qalamyzda sońǵy kezderi kóptegen sporttyq nysandar salynyp jatyr. Onyń ishinde Muz aıdyny, hokkeı korty, tennıs ortalyǵy sekildi qymbat nysandar bar. Alaıda, tennısten nemese hokkeıden V.Lıýkın sekildi Aqtóbeni álemge tanytqan sportshy shyqqan joq qoı. Onyń oryna V.Lıýkın atyndaǵy gımnastıka ortalyǵyn ashqanda ǵoı…
Valerıı Lıýkınniń bul kúnde týǵan jerimen eshqandaı baılanysy joq. Ol tipti dúbirletip, jardaı álemge jar salyp ótkizgen jerlester forýmyna da kelmepti. Aqtóbede onyń týǵandary da qalmaǵan kórinedi. Anasy erterekte Máskeý qalasynda, ákesi bertin kele osy jerde qaıtys bolypty. Aqtóbede Vladımır Kabanov degen kezinde birge jattyqqan dosy turady. Biraq, onymen habarlasý múmkin bolmady.
Bıyl jastar jyly dep jalaýlatyp jatyrmyz. Mine, jastarǵa naǵyz úlgi bolatyn adam! Valerıı Lıýkındi Aqtóbege shaqyryp, «Jastar jyly» aıasynda onymen kezdesý ótkizse qandaı ǵanıbet! Qanshama jas óren álem tanıtyn adamdy kózimen kórip, oǵan uqsaǵysy kelip, sport zalynyń esigin ashar edi. Onyń ústine bıyl Aqtóbe qalasynyń irgetasy qalanǵanyna 150 jyl tolady. Oǵan da jerles retinde shaqyrýǵa bolady.
Bolashaqta Aqtóbede V.Lıýkın atyndaǵy halyqaralyq týrnırler uıymdastyryp, dańqty sportshyny keń túrde nasıhattaý kerek sekildi. Sebebi, ony reseılik sporttyq basylymdar Reseı sportshysy dep kórsetip júr. Ony oqyǵan jastar shynymen de solaı eken dep oılaýy múmkin. Sol sebepti onyń bizdiń jerlesimiz ekeniń maqtan tutýymyz kerek.
Aldaǵy ýaqytta sporttyq gımnastıkany damytýdy qaıtadan qolǵa alsa, araıly Aqtóbeden Valerıı Lıýkın sekildi áli talaı daryndy sportshylar shyǵatyny sózsiz.
Musaǵalı TASQALIEV,
AQTО́BE
