SportPress.kz Qazaqstan sport jańalyqtary
Densaýlyq – zor baılyq. Adam barynda baǵalaı bilmeıtin eki qundylyq bar eken. Onyń biri ýaqyt bolsa, ekinshisi – densaýlyq.
«Densaýlyq – zor baılyq», «Deni saýdyń – jany saý», dep dana halqymyz beker aıtpasa kerek. О́kinishke qaraı, qoǵamda densaýlyqqa zııan tıgizetin keıbir áleýmettik aýytqýshylyqtar, teris qylyqtar kezdesedi. Sondyqtan da, elimizde ásirese jastar tárbıesinde salaýatty ómir súrýge dabyl qaǵyp, ár-túrli sharalar uıymdastyrylýda.
Salaýatty ómir saltyn ustanýda ulttyq sport túrleri men halyq oıyndary jetkinshek urpaqty úılesimdi tárbıeleýdiń ajyramas bóligi bolyp tabylady. Qazirgi dene shynyqtyrý praktıkasynda ǵasyrlar boıy somdalǵan jáne synnan ótken halyq oıyndary men ulttyq sport túrleri quraldary arqyly jetkinshek urpaqty tárbıeleýdiń baı tájirıbesin paıdalaný qajet. Oıyn balanyń barlyq qabiletiniń damýyna, aınalasyndaǵy dúnıe jaıly túsinikteriniń keńeıýine kómektesedi. Qazirgi tańda halqymyzdyń dene shynyqtyrýǵa jáne sportpen baılanysty kógen tartys, atshylar jarysy, asyq oıyndary jáne basqa da nebir túrli oıyndary bar.
Kógen tartys — ulttyq oıyn. Bul ejelden kele jatqan kóne oıyndardyń biri. Ertede ony malshylar oınaıtyn bolǵan. Oıyndy keń alańda, dene shynyqtyrý zaldarynda ótkizýge bolady. Oıyn jastardy kollektıvshildikke, birlesip is-áreket jasaýǵa, dene kúshterin molyqtyryp, bilekterin somdaı túsýge, shynyǵýǵa baýlıdy.
«Atshylar jarysy» — ulttyq oıyn. Oıyn alańda, sport zalynda ótkizile beredi. Oıynǵa qatynasýshylar teń eki topqa bólinedi de, árbir top ishinara jáne eki topqa bólinedi. (Sonda barlyǵy tórt bólikten turady.) Qaı toptyń «attar», al qaı toptyń «Salt attylar» bolatynyn jerebe arqyly sheshedi. Oıyn jastardy jınaqylyqqa, uıymshyldyq, kollektıvtik áreket jasaı bilýge úıretedi, joldastyq qarym-qatynasty qalyptastyrady, dene kúshin somdap, tózimdilikke úıretedi.
Asyq oıyndary — qazaq halqynyń ulttyq oıyndarynyń biri. Ulttyq oıyndary kóbinese ár halyqtyń áleýmettik-ekonomıkalyq jaǵdaılaryna, sharýashylyń múmkinshilikterine baılanysty qalyptasqan. Qazaq halqynyń ulttyq oıyndarynyń kóbi tabıǵı zattarmen oınaýǵa negizdelgen. Asyq oıyny balanyń jastaıynan júıke júıelerin shyńdap, olardy dáldikke, ustamdylyqqa, baısaldylyqqa tárbıeleıdi. Mundaı qasıeti bolmasa, adamda tózimdilik, shydamdylyq ta bolmaıdy. Ondaı qasıetteri bolmasa, adam oıynda da, ómirde de kózdegen maqsatynan shyǵa bermeıdi. Bul oıynnyń eńbektegen baladan, eńkeıgen kárige deıin oınaıtyn túrleri bolǵan.
Qazirgi tańda da COVID-19 pandemııasynyń taralýyna baılanysty densaýlyqqa asa kóńil bólip, salaýatty ómir saltyn ustaný óte mańyzdy. Osy oraıda bizde ál-Farabı atyndaǵy QazUÝ Ekonomıka jáne Bıznes joǵary mektebiniń «Ekonomıka» mamandyǵynyń 2 kýrs stýdentteri kýratorlyq tobymmen birge is-shara ótkizdik. Bul sharamyzdyń maqsaty – «Tánniń saýlyǵy-jannyń saýlyǵy» degendeı jastardy qazirden bastap densaýlyqtaryna kóńil bólip, tabıǵattyń adam balasyna syılaǵan basty baılyǵy, densaýlyqty birden-bir durys joly-zııandy, jat qylyqtardan aýlaq bolyp, salaýatty ómir súrý ekendigin uǵyndyrý, densaýlyqtyń qadirin túsine, saqtaı bilýge tárbıeleý, aýyryp em izdegenshe, aýyrmaýdyń jolyn izdegen áldeqaıda tıimdirek ekendigin túsindirý, dene tárbıesine, salaýattylyqqa daǵdylandyrý.
Adam baqytty bolý úshin oǵan densaýlyq kerek, al densaýlyqtyń kepili salaýattylyq. Otanymyzdyń erteńgi jaǵdaıy erteńgi elimizdiń bolashaǵy jastardyń qandaı azamat bolyp qalyptasatynyna baılanysty. Erteńgi kúni árqaısysy memlekettiń damýyna, ulttyq qundylyqtardyń saqtalýyna, halyqqa qyzmet etetin jastardyń jaman ádetterden boılaryn aýlaq salyp, tózim, tabandylyqpen bilim satysynan kórinip qazaq eliniń jarqyn bolashaǵyn kuraıtyn, sanaly, saýatty, salaýatty azamat bolyp qalyptasqany mańyzdy.
ál-Farabı atyndaǵy Qazaq Ulttyq Ýnıversıteti
«Ekonomıka» kafedrasynyń doentteri, ekonomıka ǵylymdarynyń kandıdaty Ǵalııa DAÝLIEVA, ekonomıka ǵylymdarynyń kandıdaty Gúlmıra ANDABAEVA, aǵa oqytýshy Ilııas KÚLIEV
ALMATY
