Uranymyz – salaýatty ómir saltyn ustaný!

Bul dúnıede adam ómiriniń máni men sáni – salaýatty ómir saltyn ustanyp, aınalasyna, elge qyzmet etip, jaqsy ómir súrý.

Qazirgi ýaqytta búkil dúnıejúzi, sonyń ishinde bizdiń el de buryn-sońdy bolmaǵan COVID-19 indetimen kúresip jatyr.  COVID-19 adamzatqa qaıǵy-qasiret ákelip, álemdik ekonomıkany turaqsyzdandyryp, mıllıardtaǵan adamnyń ómirine qaýip tóndirip, ómir súrý qalpyn ózgertýde. COVID-19 pandemııasy adamǵa densaýlyqtyń qadirin, aýrýdy aldyn alýdyń mańyzdylyǵyn, densaýlyqqa degen jaýapkershiliktiń bolý kerektigin kórsetti. Sondyqtan da qazirgi tańda  COVID-19 pandemııasynyń taralýyna baılanysty densaýlyqqa asa kóńil bólip, salaýatty ómir saltyn ustaný óte mańyzdy.

Adamnyń basty baılyǵy – densaýlyq. «Deni saýdyń — jany saý» dep dana halqymyz beker aıtpaǵan. Densaýlyq – adamnyń eń qasıetti de qundy, qaıtalanbas, joǵalsa qaıtyp ornyna qıyndyqpen keletin, orny tolmas asyl qazynasy. Sol sebepti densaýlyǵymyz jaqsy bolý úshin salaýatty ómir saltyn qalyptastyrýdyń mańyzy zor.

Koronavırýstyq pandemııa kezindegi salaýatty ómir salty degenimiz ne? Bul durys tamaqtaný, dene shynyqtyrýmen aınalysý, sportpen shuǵyldaný, uıqyny, kúndelikti rejımdi saqtaý, jeke gıgıenaǵa jaýapkershilikpen qaraý, emoııaǵa berilmeı, júıkeni saqtaý, temeki, alkogol jáne basqa da zııandy ádetten arylý. Adam osy erejelerdi saqtasa,  aǵzasy durys jumys isteıtin bolady.  Salaýatty ómir saltyn ustaný aǵzanyń ınfekııamen kúresin arttyrady. Sondyqtan kez-kelgen adamǵa osy ınfekııany jeńý úshin aǵzany jaqsy ustap, ımmýndyq júıeni nyǵaıtý kerek.

Immýndyq júıeni nyǵaıtýdyń ádisteriniń biri – dene shynyqtyrý, biraq ony aǵzaǵa shamadan tys salmaq salmaı, birtindep júrgizý kerek. Qorǵanys fýnkııalaryn kúsheıtý proedýralaryn júıeleý qajet.

Salaýatty ómir súrý áleýmettik mańyzy bar másele. Táýelsiz memleketimizdiń tiregi bolar jas urpaqtyń deni saý bolsa ǵana bıik shyńdarǵa shyǵyp, halqyna qyzmet etetini sózsiz. Kez kelgen eldiń bolashaǵy halyqtyń densaýlyǵyna baılanysty. Al bizdiń bolashaqtaǵy baǵytymyz – salaýatty ómir salty.

Búgingi tańda  Parlament Senatynyń qaraýyna mádenıet, sport jáne dene tárbıesine arnalǵan zań jobasynyń aıasynda ulttyq sport oıyndarynyń keıbir túrlerin bilim oshaqtarynda dene tárbıe sabaǵyna engizý qajettigi  qarastyrylyp, onyń  ınfraqurylymyn damytý kózdelýde. Salaýatty ómir saltyn ustanýda ulttyq sport túrleri men halyq oıyndary jetkinshek urpaqty úılesimdi tárbıeleýdiń ajyramas bóligi. Qazirgi kezde bizdiń elge jetkinshek urpaqty tárbıeleý úshin halyq oıyndary men ulttyq sport túrleriniń baı tájirıbesin paıdalaný qajet. Oıyn balanyń barlyq qabiletiniń damýyna, aınalasyndaǵy dúnıe jaıly túsinikteriniń keńeıýine kómektesedi.

Qazirgi tańda kógen tartys, alaman báıge, at jarystary, asyq oıyndary men basqa da kóptegen ulttyq oıyndar bar. Ásirese, pandemııa kezinde áleýmettik jelilerde qazaq halqynyń ulttyq oıyndarynyń biri láńgi oıyny keń tanymal bolýda.

Ulttyq oıyndar kóbinese ár halyqtyń áleýmettik-ekonomıkalyq jaǵdaıyna, sharýashylyq múmkinshilikterine baılanysty qalyptasqan. Qazaq halqynyń ulttyq oıyndarynyń kóbi tabıǵı zattarmen oınaýǵa negizdelgen. Asyq oıyny, láńgi balanyń jastaıynan júıke júıelerin shyńdap, olardy dáldikke, ustamdylyqqa, baısaldylyqqa, tózimdilikke, tabandylyqqa tárbıeleıdi. Mundaı qasıetter bolashaqta adamnyń oıynda da, ómirde de kózdegen maqsattaryna jetýge, shyńdalýyna septigin tıgizedi.

Búginde COVID-19 pandemııasynyń taralýyna baılanysty bilim berý mekemeleriniń aldynda turǵan mindetteriniń biri – jas urpaqtyń salaýatty ómir súrýge kózqarasyn qalyptastyrý, olardy densaýlyǵyn saqtaýǵa, aınaladaǵy ortany taza ustaýǵa jáne jaqsy, sapaly bilim alyp, sol bilimdi bolashaqta ómirinde paıdalana bilýge tárbıeleý. Osy oraıda  ál-Farabı atyndaǵy QazUÝ Ekonomıka jáne Bıznes joǵary mektebiniń ujymy  jastardyń densaýlyǵy, salaýatty ómir saltyn ustaný, pandemııa kezindegi erejeler sııaqty mańyzdy máselelerdi áleýmettik-tárbıe jumystarynda nazardan tys qaldyrmaıdy. «Ekonomıka» mamandyǵynyń 2 kýrs stýdentteri «Táni saýdyń-jany saý!», «Logıstıka» mamandyǵynyń 3 kýrs stýdentteri «Salaýatty ómir salty – ǵasyr urany!» atty  is-sharalar ótkizdi. Bul sharalardyń maqsaty – «Tánniń saýlyǵy – jannyń saýlyǵy» degendeı jastardy qazirden bastap densaýlyqtaryna kóńil bólip, jat qylyqtardan aýlaq bolyp, salaýatty ómir súrýdiń mańyzdylyǵyn uǵyndyrý, densaýlyqtyń qadirin túsine, saqtaı bilýge tárbıeleý, aýyryp em izdegenshe, aýyrmaýdyń jolyn izdegen áldeqaıda tıimdirek ekendigin túsindirý, dene tárbıesine, salaýattylyqqa daǵdylandyrý.

Adam baqytty bolý úshin oǵan densaýlyq kerek, al densaýlyqtyń kepili salaýattylyq. Otanymyzdyń erteńi bolashaq jastardyń qandaı azamat bolyp qalyptasatynyna  baılanysty.

ál-Farabı atyndaǵy QazUÝ, Ekonomıka jáne bıznes joǵary mektebiniń ustazy ekonomıka ǵylymdarynyń kandıdaty, professor Z.AHMETOVA, aǵa oqytýshysy Ilııas KÚLIEV, magıstranty  S. MAQSUTOVA

ALMATY