SportPress.kz قازاقستان سپورت جاڭالىقتارى
ەرالى جالماعانبەت ۇلى تۋرالى ءبىر ۇزىك سىر
بيىل ۇلى وتان سوعىسىنىڭ باستالعانىنا 80 جىل بولادى. مۇنداي سوعىس جەر-جۇزىندە بۇرىن-سوڭدى بولماعان. ول ادامزات تاريحىندا ميلليونداعان ادامنىڭ ءومىرىن العان الاپات سوعىس بولىپ قالا بەرەدى.
بۇل سوعىسقا ميلليونداعان وتانداسىمىز سەكىلدى جالماعانبەت ەلدەس ۇلى بابامىزدىڭ التى ۇلى مەن نەمەرەسى دە قولىنا قارۋ الىپ، قاتىسقان. 1941 جىلى ۇلى وتان سوعىسى باستالعاندا اتالارىمنىڭ اناسى ءباتيما اجەم وسىنىڭ ءبارى ۋايىمداپ وتكەن ەكەن. ول سوعىسقا بارلىعىن شىعارىپ بولعان سوڭ، ەندى كەزەك ءوزىنىڭ نەمەرەسى، مەنىڭ اتاما كەلگەنىن ەستىگەندە قارا جولدا قۇلاپ، سودان توسەك تارتىپ، تۇرا الماي قالىپتى. مۇنى ماعان اكەم، قوعام قايراتكەرى جۇمابەك ومار ۇلى كەنجالين ايتقان ەدى. اكەم اتالارىم تۋرالى ءجيى ايتاتىن. ولاردىڭ ءبارى حات تانىعان، وقىعان، ساۋاتتى بولعان دەيتىن. وسىلاردىڭ ىشىندە سوعىستان ەرالى، كەنجەباي جالماعانبەت ۇلى مەن اتام ومار كەنجالى ۇلى ورالعان. ال كەنجالى، سەرالى مەن وسپان اتالارىم سوعىستان قايتپادى. ارعى اتام كەنجالىنىڭ ءبىر ۇلى مەن قىزى (حانشايىم اپام) بولعان. ونىڭ ۇلىنان ءبىز تارايمىز. سەرالى اتامنان ولجاباي دەگەن ۇل تۋعان. وسپان اتام مايدانعا جاس كەتىپ، وتباسىن قۇرمادى. ەگەر وسى ءۇش اتام سوعىستان امان-ەسەن كەلگەندە ولاردان تالاي ۇرپاق تارايتىن ەدى. ءبىر كەم دۇنيە دەگەن وسى.
كوزكورگەن ادامداردىڭ ايتۋىنشا، ولار ءوز ىستەرىنە شەبەر، ساۋاتتى، ءبىلىمدى، مىنەزدى، شارۋاعا مىعىم، قايراتتى كىسىلەر بولعان. وسپان اتامىز قۇرالايدى كوزگە اتقان مەرگەندىگىمەن تانىلعان ەكەن. ال قالي، كەنجەباي اتالارىم مەن كوكەم تۋرالى مالىمەتتەردى كىتاپقا بەردىك. ولار جيناقتا بار. ەندى ەرالى اتام تۋرالى ايتسام، ول 1900 جىلى تورعاي دالاسىندا تالاي تاريحي وقيعالاردىڭ ورنى بولعان سارىتورعاي ەلدى-مەكەنىندە، قازىرگى قوستاناي وبلىسى ارقالىق قالاسىنا قاراستى ەكىدىڭ اۋىلىندا تۋىپ، وسكەن.
–مەنىڭ اكەم سارىتورعايدا تۋعان. اكەم بالا كەزىنەن زەرەك بولىپ، ءارىپتى ەرتە تانىپ، ەڭبەككە دە ەرتە ارالاسقان. جالماعانبەت ەلدەس ۇلى اتامىز ەلگە قامقور، جاناشىر، قولى اشىق كىسى بولعان دەيدى. اتامىزدىڭ ەمشىلىك قاسيەتى بولىپ، توڭىرەكتەگى ەلدى ەمدەۋمەن دە اينالىسقان. ول ءباتيما اجەمىز ەكەۋى بالالارىنىڭ وقۋىنا، ءبىلىم الۋىنا، تاربيەسىنە كوپ كوڭىل بولگەن ەكەن. سول سەبەپتى التى ۇل مەن قىزى اينەك اپامىز جاقسى تاربيە الىپ، ەڭبەك ەتكەن. اكەم دە جۇمىسىنا تياناقتى، شارۋاعا مىعىم بولىپ وسكەن، – دەيدى ەرالى اتامىزدىڭ ۇلى تۇرسىنعابىل كوكەم.
ەرالى جالماعانبەت ۇلى 1930-جىلدارى بابام قايتقاندا باۋىرلارىمەن بىرگە شارۋاشىلىقتا جۇمىس ىستەدى. سودان كەيىن سوعىسقا اتتاندى. سول كەزدە تاعدىر اعايىنداردى باتىر بابالارى، كەنەسارى حاننىڭ سەنىمدى سەرىكتەرىنىڭ ءبىرى بولعان تولەك جاۋكە نازارعۇل ۇلى سياقتى مايداننىڭ ءتورت بۇرىشىنا شاشىراتىپ جىبەردى. ەرالى اتام 1942 جىلى امانگەلدى اسكەري كومميسارياتى ارقىلى اسكەرگە شاقىرىلىپ، ۋكراينا، بەلورۋسسيا مايدانىنا قاتىسقان. سوعىسقا قاتىسقانداعى ەرلىكتەرىنە وراي «1941-1945 جىلدارىنداعى ۇلى وتان سوعىسىندا گەرمانيانى جەڭگەنى ءۇشىن» مەدالىمەن جانە باسقا دا بىرنەشە وردەن-مەدالدارمەن ماراپاتتالعان. مايداننان ەلگە ورالعاننان كەيىن شارۋاشىلىقتا ەڭبەك ەتتى. جۇبايى ناسيحا سۇلتانعازىقىزى ەكەۋى جەتى بالا تاربيەلەپ ءوسىردى. اتامىز ۇزىن بويلى، دەنەلى، ناعىز قارا كۇش يەسى بولاتىن.
–اكەمىز ەڭبەكقور كىسى ەدى. ءوزىم اۋىلدا ۇزاق ۋاقىت مەحانيزاتور بولىپ جۇمىس ىستەگەنمىن. اكەم ءبىزدى ەڭبەككە باۋلىپ ءوسىردى. مەن 1966 جىلى اكەم قايتىس بولعانعا دەيىن جانىندا ءجۇرىپ ودان كوپ نارسە ۇيرەندىم. قايدا جۇمىس ىستەسە دە ءوز ىسىنە دەگەن جاۋاپكەرشىلىگى مەن ادالدىعىن كورسەتىپ ءجۇردى. انام ناسيحا سۇلتانعازىقىزى دا سونداي كىسى بولدى. ول 1977 جىلى ومىردەن ءوتتى. ءبىزدىڭ ءۇيدىڭ تۇڭعىشى – كۇلاش اپام. ونىڭ تالعات، سۇڭعات، جانات، قايرات، قيزات، ءسات پەن سايات بالالارى بار. جۇرسىنقابىل ءىنىم 2005-جىلى قايتتى. قازىر ونىڭ بالالارى المات، قايرات، اراي استانادا جۇمىس ىستەيدى. مەنەن كەيىنگى ءجاميلا، زاعيلا، كۇلتاي مەن كۇلپاش قارىنداستارىم استانا، ارقالىق، تەمىرتاۋ قالالارىندا تۇرىپ جاتىر. ءجاميلا 2015 جىلى قايتىس بولدى. قازىر ونىڭ مەدەت، كوركەم، گۇلجان، نازگۇل، مەلس دەگەن ۇل-قىزدارى دا وتباسىلى بولىپ وتىر. زاعيلانىڭ سامات، تاڭات پەن ازامات دەگەن بالالارى دا ەر جەتىپ، ۇلكەن ازامات بولدى. كۇلتايدىڭ بالالارى قابيجان، نۇرىمجان، باتىرجان، كۇلپاشتىڭ ۇل-قىزدارى ايگەرىم، كوركەم، گۇلدەراي، ومىرسەرىك پەن بەرىك تە ءوز الدىنا ءبىر-ءبىر ءۇيدىڭ يەلەرى. ال ءبىزدىڭ ءشامشيا ەكەۋمىز تاربيەلەگەن ءتورت بالامىز بار. ءۇيدىڭ ۇلكەنى باعدات، ەكىنشىسى جادىرا، ودان كەيىن بەكزات پەن جازيرا.
بىزگە اتا-انامىز وتباسىندا جاقسى تاربيە بەردى. ولار كىشىپەيىل، مەيىرىمدى، قاراپايىم، ەلگە جاناشىر كىسىلەر ەدى. جالپى، بۇرىنعىنىڭ ادامدارى سونداي ەدى عوي. ءبارىمىز تۋعان-تۋىسپەن، اعايىن-باۋىرمەن تاتۋ-ءتاتتى ءومىر سۇردىك. اكەم شارۋاشىلىققا بەلسەنە ارالاسىپ ءجۇردى. ەل ىشىندە باستامالار كوتەرىپ، حالىققا پايدالى ىستەرمەن اينالىستى. ءبىر ءوزى بوگەت سالعان. قازىر ول ءبىزدىڭ قىزىلجۇلدىز اۋىلىنىڭ ماڭايىندا تۇر. ونى جۇرت «ەرالى بوگەت» دەپ اتايدى، – دەيدى تۇرسىنعابىل ەرالى ۇلى.
ءبىزدىڭ ەرالى اتامىز تۋرالى تۇرسىنعابىل كوكەمىزدەن سۇراپ، بىلگەنىمىز وسى. اتامىزدىڭ ومىرلىك ولشەمىنىڭ باستى قاعيداسى، ۇستانىمى – كىشىپەيىلدىلىك پەن قاراپايىمدىلىق، جاناشىرلىق پەن جاۋاپكەرشىلىك، ادالدىق پەن ازاماتتىق بولىپتى. وسى مىنەزىمەن ول ۇلگىلى اۋليەت يەسى اتانىپ، ۇرپاق ءوسىردى. جان جارى ناسيحا سۇلتانعازىقىزى ەكەۋى بالا تاربيەسىنە زور كوڭىل ءبولىپ، ولاردى وتانشىل، ەلجاندى ۇل-قىز ەتىپ وسىرۋگە كۇش سالدى.
داستان كەنجالين،
جۋرناليست، سەيداحمەت بەردىقۇلوۆ اتىنداعى سىيلىقتىڭ لاۋرەاتى
جەرگىلىكتى افريكالى؟تاردان شى؟؟ان زيالىلار مەن ا؟س؟يەكتەر ؟كىلدەرى 1912 جىلى ؟ا؟تاردا و؟ت؟ستىك-افريكالى؟ ت؟زەمدى ؟لتتى؟ كونگرەستى ؟يىمداستىرىپ، ول كەيىن افريكا ؟لتتى؟ كونگرەسى (ا؟ك) بولىپ اتالدى. 1-د؟نيەج؟زىلىك سو؟ىس كەزىندە واو-نى؟ ەكونوميكاسى ال؟ا باسىپ، مونوپوليستىك توپتار ؟؟رىلدى. سو؟ىس كەزىندە ؟لىبريتانيانى ؟ولدا؟ان واو نەمىستەردى؟ ب؟رىن؟ى وتارى بول؟ان و؟ت؟ستىك-باتىس افريكانى (؟ازىرگى ناميبيانى ) باس؟ارىپ، سو؟ىستان كەيىن ەلدە ؟لت-ازاتتى؟ ؟وز؟الىس باستالدى. 1920 جىلى ك؟سىپودا؟تار بىرلەستىكتەرى، 1921 جىلى و؟ت؟ستىك افريكا كوممۋنيستىك پارتياسى ؟؟رىلدى. 1924 – 1933 جىلى جەرگىلىكتى ؟كىمەت ن؟سىلشىلدىك ج؟نە اپارتەيد ءت؟رتىبىن ودان ء؟رى جال؟استىردى.