Bardy baǵalaı bilgen jón

Qazaqstandaǵy sporttyq gımnastıkanyń ózekti máselesi men osy sport túrinen qazaq qyzdary arasynan alǵash bolyp KSRO birinshiliginde tabysty óner kórsetken, sporttyq gımnastıka men akrobatıkadan halyqaralyq dárejedegi sport sheberi, shynashaqtaı ǵana shymyr qyz Qarlyǵash Qalıeva týraly bir úzik áńgime.

Sporttyq gımnastıka túrinen Keńes Odaǵy kezinde kóptegen sportshylarymyz baıraqty jarystarǵa qatysyp,elimizdiń namysyn abyroımen qorǵaǵanyn jaqsy bilemiz. Mysaly, sporttyq gımnastıka týraly áńgime qozǵaǵan kezde bes dúrkin Olımpıada chempıony ataqty jerlesimiz Nellı Kımniń atyn eriksiz eske alatynymyz ras. Shynashaqtaı qyzdyń álem, Olımpıada oıyndaryndaǵy kórsetken ónerlerin ásirese, qazaqstandyq jankúıerler umytqan emes. Nellıdiń sporttyq gımnastıkanyń qudiretti jaǵyn álem halqyna tartymdy etip kórsete bilgeni úshin AQSh-taǵy halyqarylyq dańq zalynda aty altyn árippen jazylyp qoıylǵanyn bireý bilse bireý bilmes. Al, sol aty tórtkil dúnıege tanymal jerles qyzymyz Shymkentte týyp ósip, sporttaǵy dańǵyl jolyn bastaǵan bolatyn.

Sporttyq gımnastıkanyń suńǵyla sańlaǵy atanǵan ardager sportshy búgingi kúni AQSh turady. Nellı ózi turǵan jerinde sporttyq gımnastıkadan túrli halyqaralyq jarystar ótkizip, áli de bolsa óziniń súıikti sportynan qol úzgen emes. Al, Qazaqstandaǵy sporttyq gımnastıkanyń búgingi jaı-kúıin qarap otyryp, eriksiz «ah» urýǵa týra keledi. Federaııanyń qaýqarsyz áreketi áıteýir kún kórýdiń qamy sııaqty.

Sporttyq gımnastıkanyń jiligin shaǵyp, maıyn ishken áıgili sportshylardyń bári týǵan jerinen qamqorlyq pen pana taba almaǵan soń, muhıt asyp ketýge sheshim qabyldaǵan. Qazaqta «Altynnyń qolda barda qadiri joq», degen sóz bar.

Barynda qadirin bilmeı shettetilgen juldyzdy sportshylarmyzdyń,baǵasyn kesh  bolsa da endi ǵana bilip jatyrmyz.

Búgingi kúni shet el asyp ketken juldyzdy sportshylarymyzdyń esimderin izdeı otyryp, AQSh -ta Vladımır Ýfımev, Valerıı Lıýkın, Iýrıı Alekseev, Pavel Sadovskıı, Konstantın Brodekıı sekildi tanymal sportshylar turyp jatqanyn bilsek, Grekııada Alık Iakımıdı, Anglııada Aleksandr Shırıaev, Kanadada Edige Jarovtar sol elderdiń azamattyǵyn alyp ketkeninen habar bar. Mysaly, Valerıı Lıýkın AQSh-da sporttyq gımnstıkadan óz mektebin ashyp, ol mektepten álem, Olımpıada chempıondaryn daıarlap shyǵaryp jatyr. Olardyń qatarynda áıgili sportshynyń týǵan qyzy Anastasııa Lıýkına Beıjiń Olımpıadasynda altyn júldeni jeńip alǵan bolatyn.

Árıne, sońǵy jyldary qazaq jeri sporttyq gımnastıkadan eldiń atyn álemge shyǵaryp jatqan sportshylardan múldem jutańbyz dep, úzildi-kesildi aıtýǵa bolmaıdy. Olaı desek, sonaý 1997 jyly álem chempıony atanǵan Sergeı Fedorchenko, Álem kýbogynyń ıegeri ataǵyna ıe bolǵan Alekseı Dmıtrenko men 2003 jyly álem chempıonatynda tórtinshi oryndy ıelenip, 2004 jylǵy Olımpıada oıyndarynda  segizinshi orynǵa qol jetkizgen, Dúnıejúzilik Ýnıversıadanyń eki altyn, bir kúmis júldesin jeńip alǵan  Azııa chempıony qarakóz baýyrymyz Ernar Erimbetovterdiń jemisti joldaryn joqqa shyǵarǵanymyz bolady.

Iá, degenmen de osy sport túrinde órleýden góri quldılaý bar ekeni kózdi uryp barady. Mysaly, sonaý jyldary Japonııada ótken álem chempıonatyna elimizdiń sporttyq gımnastıkadan ulttyq federaııa alty sportshyny attandyramyz dep josparlaǵan eken. О́kinishke qaraı, qarjy jaǵdaıyna qatysty tórt sportshy baryp el namysyn qorǵap qaıtqan edi.

Kún shyǵys elinde ótken sol baıraqty jarysta Qazaqstannyń namysyn qorǵap barǵandardyń arasynda Stepan Gorbachev 57-orynmen jarysyn aıaqtasa, úmit artqan Ernar Erimbetov pen Eldar Valıevter 81 men 94 oryndardy qanaǵat etip qaldy. Osylaısha úkilip qosqan órenderimiz eshqandaı nátıjeli óner kórsete almaı, eńsesi tómen elge oraldy. Ernar baýyrymyzdy mamandar shaý tartyp qaldy dep, keshirimmen qarady.

Al, sonda osy sporttaǵy jalyn atqan jastarymyz qaıda? Bolashaq túlekter nege boı kórsetpeı otyr. Mine,  máseleniń máni osynda jatyr deýge bolady. Bolashaq talanttar tanylsyn desek, joǵaryda aıtqandaı shet el asyp ketken mamandardyń birqataryn elge qaıtarýdyń jolyn qarastyra otyryp, sporttyq gımnastıkaǵa qarjy kózin aıamaı bólý kerek. Daryndy balalarǵa arnalǵan sport mektepterindegi balalardyń jattyǵýlaryna nazardy erekshe salǵan oryndy. Sport mektepterin kóptep ashyp, jattyqtyrýshylardyń jaǵdaıyn qarastyrǵandy esten shyǵarmaǵan abzal.

Nellı Kım týǵan jeri Shymkentke kelgende «Siz Qazaqstandaǵy sporttyq gımnastıkanyń deńgeıine qandaı baǵa beresiz?» -dep jýrnalıster suraǵan eken. Sonda ol sporttyq gımnastıkanyń elimizdegi jaı -kúıine kóńili tolmaıtynyn bildirgen bolatyn.

Menińshe, Qazaqstanǵa sporttyq gımnastıka keregi joq sııaqty. О́ıtkeni, sporttyq ınventarlardyń jutańdyǵyna nazar sala otyryp, qarjy kóziniń múldem az bólinetindigin baıqaısyń. Jattyqtyrýshylardyń aılyq aqysy, shaılyǵyna jetpeıdi. Bapkerler otbasynyń problemasyn ysyryp qoıyp, alańsyz balalalardy jattyqtyryp jatýy úshin jaǵdaı týǵyzý kerek. Sol qurǵyr jaǵdaıdyń joqtyǵynan emes pe kóptegen bilikti mamandardyń shet el asyp ketip jatqany. Áıtpese, týǵan jerin tastap kim ketedi deısiń. Eger maǵan jaǵdaı týǵyzyp berip, týǵan jerge kelip sporttyq gımnastıkanyń deńgeıin kóterýge at salysyńyz dese sózsiz keler edim, —  dep-oıyn bildirgen eken aty álemge tanymal sportshy.

Reseı federaııasy Nellı Kımge batyr ataǵyn qurmetpen tabys etkenin bilemiz. Aty áıgili sportshyǵa kezinde túsinistikpen qaraǵanda elimizden de osyndaı qurmet tabylmas pa edi dep oıǵa ketesiń.

Qazaqstannyń týyn álemde jelbiretetin daryndy jastarymyzdyń talaıyn tárbıelep shyǵarýǵa tolyqtaı múmkindigi bar sondaı sańlaq atletimizden búginde shet jerdiń, shet eldiń namysyn kókke kóterip júrgeni árıne, Qazaqstan úshin úlken ókinish.

Qazaqtyń Sport jáne týrızm akademııasynyń janynan Nellı Kımniń atynda jasóspirim balalarǵa arnalǵan sport mektebi ashyldy. Bul da bir ıgilikti qadamnyń biri dep, ishten qýanyp qaldyq. Sol mekteptiń ashylý saltanatyna arnaıy kelgen Nellı Kım: «Men endi osy mektepten álemge tanymal sportshylardyń shyǵýyna bar kómegimdi aıamaımyn»,  — dep aǵynan jaryldy. Burynǵy ókpe-nazdyń bárin ysyryp tastap, jadyraı sóılegen áıgili sportshynyń bul sózinen jaqsylyqtyń bir ushqyny sezilgendeı boldy.

Degenimende, bul sport sharýashylyǵynyń kósegesi kógererine kúmán kóp.

Ilgeride sporttyq gımnastıkadan el quramasy Almatydaǵy «Dostyq» sport kesheninde jattyǵýlaryn shyńdap kelse, qazir belgili jaǵdaılarmen aıtýly sport keshenine kire almaıtyn bolypty. Iaǵnı, ulttyq quramanyń sportshylary amaldyń joqtyǵynan qaladaǵy halyqaralyq standartqa saı emes sport mektepterin jaǵalap, jattyǵýlaryn jalǵastyryp júrse kerek.

Respýblıkanyń ár óńirinde bul sport túrinen jarystar ótkizilip, jastar ósip keledi. Degenmende iri jarystar sany áli teńizge tamǵan tamshydaı azshylyq ekeni daýsyz. Dúbirli týrnırler arqyly jastar ósip tanylady. Sheberligi tolysyp, tájirbıe jınaqtaı túsedi. Ol zańdylyq.

Bul sport túrine joǵarydan birjaqty betburys bolmaı, beligli bir nátıjege qol jetkizý múmkin emes ekenin ýaqyt ózi dáleldep berdi.

«Jasópirimderimizdiń osy osy túrine bet burysy qalaı? Elimizde sporttyq gımnastıka túrinen keshendi túrde salynǵan arnaıy saraılar jetkilikti me?» degen suraq áli tolyqtaı sheshemin taba almaı kele jatqany kimge bolsa da aıan.

Mysaly, jasóspirim qyzdardyń sporttyq gımnastıkamen arnaıy aınalysatyn iri sport keshenderiniń áli kúnge deıin boı kótermeı otyr. Sonyń saldarynan kóptegen talantty arýlarymyz tar jol taıǵaq keshýmen keledi.

Almaty qalasyndaǵy sport mektepterinde sporttyq gımnastıka túrimen jattyǵatyn arýlar arnaıy sport saraıynyń ashylýyn kútkenine qansha boldy.

Keıbir sport mektepterinde jattyǵý zalyn jalǵa berip, baǵasyn kóterip tastaǵan. Sonyń saldarynan jasópirimderimiz qalta tapshylyǵynan biraz qıynshylyqtardy basynan keshirýde.

Árıne, Mádenıet jáne sport mınıstri Ashat Oralovtyń qulaǵyna altyn syrǵa, osy máseleni jýyq arada qolǵa alyp, kómek qolyn sozbasa erteń kesh bolatyny daýsyz.

Sporttyq gımnastıkadan qazaq qyzdary arasynan alǵashqy bolyp KSRO chempıonatynda tabysty óner kórsetken, sporttyq gımnastıka men akrobatıkadan halyqaralyq dárejedegi sport sheberi Qarlyǵash Qalıeva elimizde qazirgi tańda sporttyq gımnastıka túriniń kenjelep qalyp bara jatqanyna qapaly. Qarlyǵash búgingi kúni qaladaǵy bir sport mektebinde jattyqtyrýshy bolyp jumys isteıdi.

Qarlyǵash qazir Almatyda buqaralyq sportty damytýda kóptegen iri sharalarǵa qozǵaý salyp júr. Degenmende Keńes ókimeti kezinde aıanbaı tókken teriniń jemisin sporttyq gımnastıka túrinen kóre bilgen ardager sportshy qyz, súıikti sportyna qamqorlyq bolǵanyn qalaıdy.

Armanym qazaq qyzdary arasynan Azııa, álem, Olımpıada oıyndarynda júlde salatyn sportshylardy tárbıeleý, oǵan bar tájirbıem jetedi. Tek bir áttegen-aı deıtinim, sporttyq gımnastıkaǵa qyzǵýshylyq tanytqan jasóspirimderdi daıarlaıtyn arnaıy úlken sport keshenininiń joqtyǵy qabyrǵama batady. Joǵary jaqtaǵy aǵalarymyz osy sport túrine nemquraıly qaramaı, qol-ushyn bersedeımin, — dep aǵynan jarylyp otyr ardager sportshy.

Jasóspirim balany 4 jasynan bastap qabyldaıtyn bir sport túri bolatyn bolsa, ol osy sporttyq gımnastıka eken. О́zge sport túrlerinde mundaı talap qoıylmaıdy. Sondyqtan da balanyń býyny bekip, súıegi qataıa bastaǵanda -aq, ata-ananyń jetektep aparatyn sporty ol árıne, sporttyq gımnasıka.

Qazaqtyń qaısar qyzy Qarlyǵashpen biraz áńgimelese otyryp, oıpyraı, damyǵan eldiń qataryna qosylamyz -dep aıǵaıdy salyp kelemiz, al osyndaı er namysty qaragóz qyzdarymyzdyń qajyrly isine nege qamqor bola almaıdy ekenbiz-dep oıda qaldym. Qarlyǵashtyń oılaǵany bas paıdasynyń qamy emes, árıne el sportynyń bolashaǵy.

Qazirgi tańda qanshama talantty bapkerlerimiz qyr asyp, jaıly jer izdep ketip qaldy. Qarlyǵashtyń sport mektebinde alar aılyq aqysy kúndelikti shaılyǵyna ázer jetedi. Bilikti mamandardy biz osylaı joǵaltyp jatamyz. «Ustazsyz shákirt tul», -deıdi babamyz. Endeshe, uly sportshylardyń bári — bapkerdiń baýlaýynan tanylady desek, Qarlyǵashtaı sporttaǵy tájirbıesi tolyqqan jan osyndaı ádiletsizdikke shydaı almaı erteń ózge elge ne bolmasa ózge salaǵa ketip qalyp jatsa, el sportynyń erteńi úshin orny tolmas ókinish bolatyny sózsiz. Bardy baǵalaı-bilsek eken.

P.S

Qarlyǵashtyń qazir qaıda júrgenin bilmedim. Kópten beri habar ala almaı qaldym. Qarlyǵashtaı óz salasynyń mamany sportqa ábden qajet-aq. Qarakóz qyzdarymyzdyń arasynan sporttyq gımnastıkada óz izin qaldyrǵan talantty jan, ardager sportshy úlken sportqa oralyp, qazaq qyzdaryn tárbıelep álem, Olımpıada oıyndarynda úzdik shyǵaryp jatsa, qazaǵymnyń mártebesi óse túspeı me?!

 

Aqyn ORDABAIULY,

ALMATY