الماتىدا «ومىرلەرى ونەگە – جەلتوقسان باتىرلارى» جارىسى ءوتتى

ەگەمەندىگىمىزدى الىپ، دەربەس ەل رەتىندە الەمگە تانىلا باستاعانىمىزعا بىرىنشىدەن، سوناۋ 1986 جىلعى جەلتوقسان وقيعاسى باستى سەبەپكەر بولعانىن ەشقاشاندا ۇتىتپاۋىمىز كەرەك. وسى وقيعاعا قاتىسقان جاستاردىڭ ەرلىگى قازاق تاريحىندا ۇلكەن ورىن الدى.

الماتى قالاسىندا جەلتوقسان باتىرلارىنا ارنالىپ ۇلكەن شارالار ءجيى ءوتىپ تۇراتىنىن بىلەمىز. وتكەن سەنبىدە مۇحتار اۋەزوۆ اتىنداعى ستاديوننىڭ سپورت كەشەنىندە شاعىن فۋتبولدان جەلتوقسان وقيعاسىنا قاتىسۋشىلار مەن باق وكىلدەرى اراسىندا ءدۇبىرلى تۋرنير بولىپ ءوتتى.

جەلتوقساننىڭ ساقىرلاعان  سارىشۇناق ايازىندا،  ازاتتىقتىڭ اق تاڭىن  اڭساعان قازاق جاستارى   كەڭەس وداعى بويىنشا العاش بولىپ سوۆەتتىك جۇيەگە قارسى تۇرعان ەدى.  سول كەزدەگى «ەلىم، جەرىم»،  دەپ جانىن قۇربان ەتكەن بوزداقتار مەن بۇگىندە باستارى اعارىپ  ورتامىزدا جۇرگەن  جەلتوقسان قاhارماندارىنىڭ ەرلىگىن جاسۇرپاق  ماقتانىشپەن ۇلگە ەتۋگە پارىز.

نەگىزى وڭتۇستىك استانامىزدا جەلتوقساندىقتاردى ەسكە الۋعا ارنالعان بايراقتى شارالار ءجيى وتكىزىلىپ تۇرادى. دەگەنمەن دە شاعىن فۋتبولدان جەلتوقسان باتىرلارىنىڭ قاتىسۋىمەن وتەتىن جارىستار سيرەك ەكەنى انىق. بۇل باسەكەگە جەلتوقسان ۇيىمى ءوز الدىنا  ءبىر كوماندا جاراتىپ الىپ كەلىپ قوسقان ەكەن. سالاماتتى ءومىر سالتىن دارىپتەۋدىڭ ماڭىزى زور دەسەك، جىلدار جاستارىن ۇرلاپ السا دا، بويىندا قايرات جىگەرلەرى تۋلاعان بولات قۇرىمباەۆ، ەرمەك ايتۋاروۆ، عاني قالماقباەۆ، نۇرداۋلەت جايناقوۆ سىندى جەلتوقسان قايراتكەرلەرى ويىن الاڭىندا بار شاما-شارقىنشا ونەر كورسەتىپ، كوپشىلىكتى ءتانتى ەتتى.

جارىس  ەگەمەندى ەلىمىز ءۇشىن  شەيىت بولعان بوزداقتاردى ءبىر مينۋتتىق ەسكە الىپ  تاعزىم ەتۋمەن باستالدى. جەلتوقسانعا قاتىستى ۇيىمداستىرىلعان بۇل سپورت شاراسىنا قازاق سپورتىنا بەلگىلى تۇلعالار دا كەلىپ قاتىستى. سولاردىڭ اراسىندا اباي اتىنداعى قاز ۇپۋ  ونەر، مادەنيەت جانە سپورت ينستيتۋتىنا قاراستى دەنەشىنىقتىرۋ جانە سپورت  كافەدراسىنىڭ مەڭگەرۋشسى، قازاقستان رەسپۋبليكاسىنا ەڭبەگى سىڭگەن جاتتىقتىرۋشى ەرعالي مۇحيتدينوۆ اعامىز دا بار. قۇرمەتتى ۇستاز ءارى سپورت ارداگەرى جەلتوقسان قايراتكەرلەرىنىڭ ءاربىر يگىلىكتى شارالارىن ءاردايىم  قولداۋعا دايىن ەكەندىگىن ءبىلدىرىپ، كوماندا ويىنشىلارىنا ساتتىلىك تىلەدى.

سونىمەن جارىس الاڭىنا شىققان 6 كوماندا جەڭىس ءۇشىن كۇن ۇزاق تارتىستى ويىندارىن كورسەتتى. فينالدا «ەر نامىس» پەن «قازپوچتا» كوماندالارى كەزدەسىپ، قۇرامىندا جەلتوقسان ارداگەرى، تەڭبىل دوپتىڭ تەڭدەسسىز شەبەرى  سايفۋتدين شامسۋتدينوۆ باستاعان  «قازپوچتا» كومانداسى تاماشا ويىن ۇلگىسىن كورسەتىپ، باس جۇلدەنى  جەڭىپ الدى. ءيا، جىل باسىن وسىنداي جاقسى شارالارمەن باستالعانىنا  قۋانىشىمىزدى جاسىرا المايمىز. «جاقسى ادام جۇرگەن جەرىنە كەنت»، بولار دەمەكشى، وسىنداي الامان جارىستى ۇيىمداستىرىپ كوپشىلىككە  شەكسىز ءبىر قۋانىشتى كوڭىل-كۇي سىيلاعان جەلتوقسان وقيعاسىنا قاتىسۋشى،  جۋرناليستەر وداعىنىڭ مۇشەسى اقىن ورداباي ۇلىنىڭ ەڭبەگىن ەرەكشە ەكشەپ، ەلەپ ايتا كەتكەن ورىندى بولار. ويتكەنى، وسىنداي زامان اعىسىندا قالتاسىنان قارجىسى توگىلىپ جۇرسە دە ەلىنە، تۋعان جەرىنە شاراپاتىن تيگىزەر ساتتە تەرىس اينالىپ كەتەتىن شىق بەرمەس شىعايبايلاردى كورە وتىرىپ، جاقسىلىق ءۇشىن جوقتان باردى جاساپ شاپقىلىپ جۇرگەن ارداگەر ءجۋرناليستىڭ بۇل تىرلىگىنە قالاي عانا ريزا بولماسسىڭ. اقىن اعامىز سونىمەن بىرگە «سپورت – دەنساۋلىق كەپىلى»، دەمەكشى ءوزىنىڭ جەلتوقساندىق دوستارى قادەن، سەرىك، دارحان، نۇرداۋلەت، ەرتاي، باتىر سىندى ازاماتتاردىڭ باسىن قوسىپ، اپتاسىنا ۇزبەي ەكى مارتە فۋتبول ويناۋدى ۇيىمداستىرىپ، سپورتقا تارتىپ  جۇرگەن ازامات. وسىنداي ءدۇبىرلى جارىس ەشقاشان  قولداۋ، قامقورسىز وتپەسى بەلگىلى.  جەلتوقسانعا دەپ ۇلكەن كوڭىلمەن ويىن الاڭى مەن باسقاداي جاعىنان قولداۋ كورسەتكەن اباي اتىنداعى قاز ۇپۋ باسشىلىعى مەن  «فۋتبول الەمى» سپورت دۇكەندەرىنىڭ يەسى ءبىرجان سەكىلدى ۇلتجاندى ازاماتتاردىڭ تۋرنيرگە جاساعان قولداۋ كومەكتەرىنە العىس ايتا كەتسەك ارتىق بولماس.

جارىس  سوڭىندا جەڭىمپاز كوماندا مەن جۇلدەگەرلەر قۇرمەتپەن ماراپاتتالدى. ويىن الاڭىندا تاماشا  شەبەرلىك كورسەتكەن سايفۋتدين شامسۋتدينوۆ ۇزدىك شابۋىلشى اتاعىنا يە بولسا، ۇزدىك قاقپاشى مەن ۇزدىك قورعاۋشى اتاعىنا عالىمجان دەمەسىنوۆ پەن باۋىرجان سىرىمبەتوۆتەر لايىق دەپ تانىلدى. سونىمەن بىرگە جارىستا بەلسەندى ويىن كورسەتكەن «جەلتوقسان» كومانداسى ويىنشىلارى نازاردان تىس قالمادى. ولارعا   ۇيىمداستىرۋشىلار تاراپىنان ايرىقشا العىس حاتتار مەن سىيلىقتار تابىس ەتىلدى. وسىلايشا، جەلتوقسان باتىرلارىن ەسكە الۋعا ارنالعان العاشقى تۋرنير مارەسىنە جەتىپ، قاتىسۋشالار العان اسەرلەرىن  جارىسا ايتىپ تارقادى. بۇل جارىستىڭ ءداستۇرلى بولۋىن سۇراۋشىلار قاتارى بۇل كۇنى كوپ ەدى. ونى جارىس  ۇيىمداستىرۋشىسى اقىن ورداي ۇلى: «اللا بۇيىرتىپ كەلەر جىلعا باسىمىز امان، باۋىرىمىز ءبۇتىن جەتىپ جاتساق، مىندەتتى تۇردە جاساۋعا تىرىسامىز» دەپ سەندىردى.

ءيا، جەلتوقسان وقيعاسىنا قاتىسقان ارداقتى ازاماتتاردى  وسىنداي  يگىلىكتى شارالارمەن ەسكە الىپ، قۋانىش سىيلاۋدىڭ ماڭىز زور دەپ بىلەمىز. ولار تۋرالى اڭىز قىلىپ ايتار ۋاقىت كۇن  وتكەن سايىن جاقىنداي تۇسۋدە. جەلتوقسان باتىرلارىن وسىنداي  يگىلىكتى ىستەر ارقىلى ەسكە الىپ، قۇرمەت كورسەتۋ جالعاسىن ۇزبەسە ەكەن دەگەن تىلەۋدەمىز. ويتكەنى، قازاق قاشاندا باتىرىن اسپەتتەپ، بارىن دارىپتەگەن ۇلى حالىق. «جاقسىلىق قىلساڭ، بۇگىن قىل»، دەگەن بابالارىمىز. جاسار جاقسىلىقتى  كەش قالدىرماساق بولعانى.

قۋانىش راحمەت،

فوتو: سەرىك يمانقۇلوۆ

الماتى