Janyńda júr jaqsy adam

Qarǵa tamyrly qazaqpyz. Bir-birimizge aıyrlamas jaqyn aǵaıyn-týys, ajyramas, dos-qurdas bolyp aralasyp jatamyz. Bizdiń qazaqtyń ózge ulttan ózgeshiligi, qudirettiligi de osynda ma deımin. Qarap tursań ózińe degen senimdi, ár kezde qasyńnan tabylatyn, qamqorshy dostaryń týǵan baýyrdaı bolyp ketip jatady. Qazaq dostyń kóńili bir atym nasybaıdan qalady dep dostyqtyń keı kezde synaptaı syrǵyp ketetin senimnen shyǵatyndary da bolatyndyǵyn eskertedi. Áńgime barysy  janyńda salaýatty ómirge  dos-jarandy tartyp júrgen, dos dese janyn pıda etýge ázer adal dos, segiz qyrly bir syrly ardager sportshy, ardaqty azamat  Saıfýddın Shamsýddınov týraly bolmaq. Saıfýddınniń ómirdegi ustanymy jas býynǵa úlken ónege dep aıtýǵa bolady.

Dostyq eki túrli bolady eken. Adal dostyq pen amal dostyq. Adal dos seni ólip bara jatsa da satpaıtyn, dostyq janyndaı berik adam bolsa, amal dostyq kúni túsip turǵan kezde janyńnan  tabylyp, basyńdy qaıǵy úıirgende izin taba almaı qalatyn bas paıdasy úshin syılasatyn dostardy aıtsa kerek. Adal dostyq týraly babamyz «Bir dos bar kózińnen qan shyqqansha, bir dos bar qoradan mal shyqqansha, bir dos bar keýdeńnen jan shyqqansha», degen emes pe. Meniń aıtaıyn degenim, janyńda júrgen janashyr dosym Saıfýddın týraly.

Eshqashan tákapparlanbaıtyn, maqtanyp, masattanbaıtyn, qarapaıym jaıdarly jaıma-shýaq minezi bar, úlkenge qurmet, kishige izeti zor, kishipeıil, adamgershiligi, parasattylyǵy, mádenıettiligi óte joǵary bul dosymnyń jaqsy tustaryn tizip aıtsa, bireýge úlgi bola ma degen oı edi. Eń birinshi, adamı qasıeti Saıfýddınniń ata-anasyna degen qurmeti meni tań qaldyrady. Jastary 100-ge kelip qalǵan ákesi men anasy Allaǵa shúkir altyndaı balasynyń qamqorynda qamsyz baqýatty ómir súrip, qara shańyraqtarynyń berekesin kirgizip otyr. Keıde habarlasyp, aldymen  atamyz ben apamyzdyń halyn suraıtynmyn. Sonda: «Aqa, bári jaqsy. Tek  men anamnyń dárisin taýyp alyp bara jatyr edim. Qazir qastarynda biraz bolyp, sosyn jumysyma shapqylap ketemin» dep qoıatyn. Sonda men ázildep: «Oı, Sáke, sendeı balasy bar apamyzdyń armany joq shyǵar, áli júzden asady», dep rızashylyqpen aıtatynmyn. Sákeń keı-kezde jumysynda jınalysta otyrǵanda toqsannan asqan anasy telefonmen habarlasyp qal-jaǵadaıyn surap jatady eken. Sákeń kún saıyn  tańazanda anasyna baryp, mańdaıynan súıip, sosyn jumysyna ketetin kórinedi. Anaǵa degen meıir, qurmet, jaqsy kórý degen osy bolar. Al, ananyń oıy balada demekshi, anasy kún uzaq birneshe márte sary balasynyń  halin bilip habarlasyp otyrýdy burynnan ádetke aınaldyrsa kerek. Qandaı ana men bala arasyndaǵy keremet súıispenshilik deseńshi.

«Anasy bar adamdar rasymen eshqashan qartaımaıdy», degen óleń joldary osyndaıda oıǵa oralady. Ananyń balaǵa degen mahabbatynyń sheksiz ekendigine tánti bolasyń. «Eseıip ketseń de sen maǵan sábısiń», degen osy bolar. Biz qanshama bıikke kóterilip qyzmette otyrsaq ta, altyn qursaqta aıaýly anamyz úshin baıaǵy kishkentaı ǵana qaradomalaq balasy bolyp qala berimiz. Hadıste: «Kimde-kim ata-anasynyń rızalyǵyn alǵan bolsa, Alla onyń ómirin uzartady», degen sóz bar. Menińshe, ata-anasynyń aq batasyn alyp, júzderine kirbiń túsirmeı aıalap baǵyp-qaǵyp otyrǵan Saıfýddın dosymnyń aınalasyna juǵymdy, syıly, qadirli bolyp júrýi sol ata-anasynyń aqjoltaı aq batalarynyń arqasy da bolar degen oıdamyn. Iá, mundaı asyl azamattyń ómiri ózgege úlken úlgi emes pe. «Adamda ne qasıet bolsa, bári kúnniń kózi men ananyń aq sútinen alynǵan qasıet», degen eken Ǵabıt Músirepov. Endeshe, Sákeńniń boıynda bar jaqsy qasıetteri anasynyń aq sútinen  daryǵan bolý kerek.

Sákeńniń ekinshi adamı qasıeti dosqa degen shynaıy janashyrlyǵy. Elimizge kelgen qaterli jaman indetten halyq qatty aýyryp, qansha arystarymyz ortamyzdan ketip qaıǵyryp jatqan kez bolatyn. Sonda men de aıaq astynan aýyryp qaldym. Úsh-tórt aıdaı jazylyp kete almaı, qatty bir kúızeliste boldym. Dárigerge baryp tekserilgenimde álgi el aýryp jatqan Kovıd degen báleket aýrýdan din-
aman taza ekenimdi aıtyp qýantty. Degenmen de keýdemnen demim anda-sanda taryǵyp qysyp ótkendeı mazalap qoımaı júr kez edi. Sonda Sákeń kúnde kóligimen shaýyp kelip, meni alyp jóneledi. Sonda qala syrtyndaǵy jer astynan atqylap jatqan ystyq sýǵa ákelip: «Aqa osy saǵan shıpa-em bolady» dep jany qalmaı birneshe márte alyp baryp, ystyq sýǵa  tústik. Iá, Allaǵa táýbe deımin. «Adamdyqtyń belgisi ıilip sálem bergeni, shyn dostyqtyń belgisi kóp keshikpeı kelgeni», degen eken babalarymyz. Osyndaı qınalǵanda janyńnan tabylǵan Sákeńdeı adal ári qamqorshy dosty ómirimniń qıly jolynda kezdestirgen  Allaǵa sansyz rahmet aıtqan edim.

Onyń úshinshi bir qyry – jan-jaqtylyǵy. Baldáýren albyrt jastyq kezinde vokaldy-ınstrýmentaldy ansambldiń bas aspaptarynda oınap kóremenderin án-jyrmen súısindirgen eken. Sonymen qatar Sákeńniń sport salasyndaǵy jemisti joldary da jeterlik. Kilemge shyqsa túrlenip, túrli ádis-aıla jasaıtyn naǵyz balýandy kórsem, fýtbol alańyndaǵy ónerine áli kúnge deıin tánti bolýdan jalyqqan emespin. Teńbil dopty urshyqsha ıirip alyp ketip, orta jaryp baryp salǵan goldaryna eriksiz qol soǵasyz. Eriksiz degenim men Sákeńniń alańda qarsy komandada oınaıtyn basty qarsylasymyn. Sondyqtan komandam jeńiske jetý úshin mende aıanyp qalmaı jatamyn. Degenmen de ádemi goldy soqqan Sákeńdeı dosyma rıza bolmasqa shara joq. Teńbil dopty aıaǵyna jelimdep alǵandaı jabystyryp alyp, túrli fınttermen aldap ótip baryp salyp jatqan goldary dosymnyń fýtbolda da has sheber jannyń biri ekenin baıqatady. «Segiz qyrly, bir syrly» dep Saıfýddındeı dosymdy aıtsa kerek.

«Jaqsyǵa jaqyn júrseń janyń jadyraıdy», degen emes pe. Jaqsy dos , janashyr jan janyńda júrse ómiriń de kóńiliń de jaqsara túseri daýsyz. Endeshe, «Jaqsynyń jaqsylyǵyn aıt, nury tasysyn», degendeı, Alla Saıfýddındeı jaqsy janmen dostyǵymdy uzaǵynan súıindirsin deımin.

Aqyn ORDABAIULY,

ALMATY