تاۋعا قالاي قاۋىپسىز شىعۋعا بولادى؟

«شىمبۇلاق» تاۋ كۋرورتىنىڭ Shymbulak Outdoor ءبولىمى جۋرناليستەرگە، تۋريستەرگە، تاۋلى گيدتەرگە جانە بەلسەندى دەمالىستى ۇناتاتىن جاندارعا ارنالعان «تاۋ قاۋىپسىزدىگى: جاز» اتتى الەۋمەتتىك-اعارتۋشىلىق ءىس-شارا وتكىزدى. جازعى ماۋسىم باستالار الدىندا قۇتقارۋشىلار، تاۋلى گيدتەر مەن ينسترۋكتورلار تۋريستەردى تاۋدا قانداي قاۋىپتەر كۇتىپ تۇرعانىن جانە ولاردان قالاي ساقتانۋعا بولاتىنىن ايتىپ بەردى.

ءىس-شارانى توتەنشە جاعدايلار مينيسترلىگى رجقج (روسو) الماتى قالاسى بويىنشا قۇتقارۋ بولىمشەسىنىڭ باسشىسى ۆاديم پاك اشتى. ول الماتى مەن الماتى وبلىسى تاۋلارىندا بولعان توتەنشە جاعدايلارعا قاتىستى كوڭىل كونشىتپەيتىن ستاتيستيكانى جاريا ەتتى. روسو دەرەكتەرىنە سايكەس، 2020 جىلدىڭ باسىنان 2025 جىلعى 15 ساۋىرگە دەيىن بۇل جەردە ىزدەستىرۋ-قۇتقارۋ جۇمىستارى جۇرگىزىلگەن 438 وقيعا تىركەلگەن. قۇتقارۋ جۇمىستارى كوبىنە ۇلكەن الماتى شاتقالى، ايۋساي شاتقالى، اسسى ءۇستىرتى، كىشى الماتى شاتقالى، بۋتاكوۆكا شاتقالى، سول تالعار شاتقالى سياقتى تانىمال تۋريستىك باعىتتاردا وتەدى.

تاۋ جاعدايىنداعى توتەنشە وقيعالاردىڭ ەڭ كوبى جاز مەزگىلىندە تىركەلەدى. مىسالى، 2020–2024 جىلدارى جازدا – 206، كوكتەمدە – 75، كۇزدە – 74، ال قىستا – 58 جاعداي بولعان. وقيعالار سانى جىلدان جىلعا ارتىپ كەلەدى. اتاپ ايتقاندا، 2020 جىلى 61 جاعداي تىركەلسە، 2024 جىلى – 112. قۇتقارىلعان ادامدار سانى دا ارتۋدا. 2020 جىلى – 81 ادام، 2024 جىلى – 194 تۋريست. 2025 جىلدىڭ باسىنان بەرى 25 وقيعا تىركەلىپ، 19 ادام قۇتقارىلعان.

2020 جىلدان 2025 جىلدىڭ 15 ساۋىرىنە دەيىنگى ارالىقتا تاۋلارىمىزدا 619 ادام قۇتقارىلعان. ونىڭ ىشىندە 2023 جىلدان باستاپ 2025 جىلعى 15 ساۋىرگە دەيىن قۇتقارىلعان 392 ادامنىڭ 100-ءى – بالالار. وكىنىشكە قاراي، كەيدە وبەكتيۆتى سەبەپتەرگە بايلانىستى ادامداردى قۇتقارۋ مۇمكىن بولمايدى. 2020–2024 جىلدارى تاۋدا 16 ادام قازا تاپتى.

«شىمبۇلاق» تاۋ كۋرورتىنىڭ قۇتقارۋشىسى، Shymbulak Outdoor رەزيدەنتى، الماتى قالالىق قۇتقارۋ قىزمەتىنىڭ (109) كەزەكشى اۋىسىمىنىڭ جەتەكشىسى يۋري سەرگەەۆ تۋريستەردى قۇتقارۋ كەزىندە جيناعان تاجىريبەسىمەن ايتىپ بەردى. ول قۇتقارۋ قاجەتتىلىگى، كوبىنە، تۋريستەردىڭ ۋاقىتتى دۇرىس ەسەپتەمەي، تۇندە جولدان اداسۋى نەمەسە جاراقات الۋى سالدارىنان تۋىندايتىنىن ايتتى. مۇنداي جاعدايلاردى بولدىرماۋ ءۇشىن مارشرۋتتى الدىن الا جوسپارلاپ، سوقپاقتان شىقپاي، مىندەتتى تۇردە جاقىندارىڭىزعا قايدا بارا جاتقانىڭىزدى ەسكەرتىڭىز. كوپ جاعدايدا تۋريستەر مارشرۋت تۋرالى ەشكىمگە ايتپايدى، سول سەبەپتى قۇتقارۋشىلار بۇكىل تاۋ ءماسسيۆىن قاراپ شىعۋعا ءماجبۇر بولادى. ال بۇل ۋاقىت جوعالتۋعا جانە كەشىككەن كومەككە الىپ كەلۋى مۇمكىن.

سەرگەەۆ سونىمەن قاتار، تۋريستەرگە تىكۇشاقپەن جەدەل قۇتقارۋعا تىم سەنىپ قالماۋعا كەڭەس بەردى. تىكۇشاق تۇندە نەمەسە قولايسىز اۋا رايىندا ۇشپايدى، ال جازاتايىم وقيعالار كوبىنە كەشكى ۋاقىتقا قاراي بولادى. ول ادامداردى ومىرىنە جاۋاپكەرشىلىكپەن قاراۋعا جانە قاۋىپسىزدىك ەرەجەلەرىن ساقتاۋعا شاقىردى. كەيدە ادامعا ناقتى قاۋىپ تونبەسە دە جالعان شاقىرتۋلار تىركەلەدى – مۇنداي جاعدايدا جاعدايدى سالماقتى باعالاعان ءجون.

قاۋىپتى تابيعات پەن اۋا رايى

الماتى قالاسى الپينيزم فەدەراتسياسىنىڭ پرەزيدەنتى ارتەم سكوپين جاز مەزگىلىندەگى تاۋلى تابيعاتتىڭ قاۋىپتەرى تۋرالى ايتىپ بەردى. ولاردىڭ قاتارىنا: تاس قۇلاۋى، كوشكىن، تاسقىندى تاۋ وزەندەرى، تايعاق ءشوپتى بەتكەيلەر جاتادى. ەگەر ادام تاۋعا تىم بيىك كوتەرىلسە، ءتىپتى قار كوشكىنى مەن قارلى كارنيزدەر دە جازدا قاۋىپ ءتوندىرۋى مۇمكىن.

بيىكتىك – تاعى ءبىر قاۋىپ فاكتورى: اۋانىڭ سيرەكتىگى مەن پارتسيالدى قىسىمنىڭ تومەندەۋى سالدارىنان بيىكتىك اۋرۋى باستالۋى مۇمكىن، بۇل اۋىر زارداپتارعا اكەلەدى. سوندىقتان سكوپين اككليماتيزاتسياسى جوق ادامدارعا تاۋعا تىم بيىك كوتەرىلمەۋگە كەڭەس بەرەدى. تاۋدا قاراڭعىلىق تا قاۋىپ تۋعىزادى: ءتۇن تەز تۇسەدى، باعدار جوعالادى، قوزعالىس باياۋلايدى، ادام تەز شارشايدى جانە توڭادى.

ءبىز ءۇشىن كۇندەلىكتى اۋا رايى جاعدايلارىنىڭ ءوزى تاۋدا قاۋىپتى بولۋى مۇمكىن. نايزاعاي كەزىندە نايزاعاي سوعۋ ىقتيمالدىعى جوعارىلايدى. نوسەر سەل جۇرۋىنە جانە وزەندەر دەڭگەيىنىڭ كوتەرىلۋىنە سەبەپ بولادى. جاڭبىر مەن جەل – ۇسىك شالۋ مەن توڭۋ قاۋپىن ارتتىرادى. جوعارى ۋلتراكۇلگىن ساۋلە – كۇن ءوتۋدىڭ جانە كۇنگە كۇيىپ قالۋدىڭ سەبەبى بولۋى مۇمكىن. الايدا بۇل تاۋعا مۇلدە بارماۋ كەرەك دەگەندى بىلدىرمەيدى – ەڭ باستىسى، اۋا رايى بولجامىن بىرنەشە دەرەككوزدەن تەكسەرىپ، دۇرىس جابدىقتالىپ، قوسىمشا جىلى كيىم الۋ قاجەت.

Shymbulak Outdoor باسشىسىنىڭ ورىنباسارى، الپينيست جانە تاۋ گيدى ماحامبەت ابدۋللاەۆ تاۋدا قاۋىپسىزدىك ساقتاۋ ءۇشىن 5 نەگىزگى ەرەجەنى اتاپ ءوتتى.

ەگەر ءسىز تاجىريبەسىز تۋريست بولساڭىز، تاۋعا گيدپەن شىققان دۇرىس. بىراق ونى قالاي تاڭداۋ كەرەك؟ Shymbulak Outdoor رەزيدەنتى، ءالپينيزمنىڭ ءۇشىنشى ساناتتاعى نۇسقاۋشىسى، جوعارى ساناتتى ترەككينگ گيدى الەكساندر گولوۆانوۆ كاسىبي گيدتى انىقتاۋدىڭ باستى بەلگىسى – ونىمەن ءوزىڭىزدى قاۋىپسىز سەزىنۋىڭىز كەرەك دەيدى.

Shymbulak Outdoor رەزيدەنتى، سەرتيفيكاتتالعان ترەككينگ-گيد، ەكواكتيۆيست سۆەتلانا حاريتونوۆا تۋريستەردى تابيعاتتى ايالاۋعا شاقىردى جانە Leave No Trace تۇجىرىمداماسى تۋرالى ايتتى. بۇل – ادامنىڭ تابيعاتقا اسەرىن ازايتۋعا باعىتتالعان 7 نەگىزگى ەكولوگيالىق ەتيكالىق قاعيدالاردان تۇراتىن امەريكاندىق تۇجىرىمدامادان تۇرادى.

«تاۋ قاۋىپسىزدىگى: ماۋسىمارالىق كەزەڭ» ءىس-شاراسى داستۇرگە اينالىپ كەلەدى – وتكەن جىلدىڭ قازانىندا Shymbulak Outdoor قىسقى ماۋسىم قارساڭىندا وسىنداي كەزدەسۋ وتكىزگەن. ۇيىمداستىرۋشىلاردىڭ باستى ماقساتى – ادامدارعا قاۋىپسىزدىك شارالارىن ساقتاۋدىڭ ماڭىزدىلىعىن جەتكىزۋ. سەبەبى، تاۋلار قاتەلىكتى كەشىرمەيدى جانە جاۋاپسىزدىقتى كوتەرمەيدى.

سالتانات ­­قاجىكەن،

الماتى