ات قۇلاعىندا وينايتىن اقساقال

كوكپار – ۇلتتىق ونەرىمىزدىڭ ءبىر تارماعى. ەندەشە،  سول  ۇلتتىق سپورت  ويىندارىمىزدىڭ  ءجىبىن ۇزبەي  عاسىرلار بويى ۇرپاقتان ۇرپاققا جالعاسىپ كەلە جاتقانى  ەلدەگى اتقۇمار اقساقالدى ابىزدارىمىزدىڭ  دا قوسىپ جاتقان ۇلەسى زور دەپ بىلەمىز. «ەسىك الدىندا توبە بولسا، ەرتتەۋلى اتپەن تەڭ، اۋىلىڭدا قارت بولسا، جازىپ قويعان حاتپەن تەڭ»، دەگەن  ەكەن بابالارىمىز.

اۋىلىڭدا اقساقالدى قارت جۇرسە، بەرەكە، بايلىق، ىنتىماق بىرگە ىلەسىپ جۇرگەندەي سەزىلەتىنىن بەلگىلى. «اينالايىن، جايلاۋىنداي دالانىڭ ولەڭدە ساقالىڭدى ساعىندىم»، دەپ جىرلاعانداي، اۋىلعا بارعاندا، اقسامايلى اقساقالدى قارتتارعا بارىپ، سالەم بەرىپ، دۋالى اۋىزدارىنان ءبىر ۇزىن-سونار ۇلاعاتى زور اڭىمەلەردى تىڭداپ راحاتقا بولەنىپ قالاتىن كەزدەردە الىستاپ بارا جاتقانداي. قازىر سول قازىنالى قارتتارىمىزدىڭ قاتارى ازايىپ بارادى. ونىڭ دا سەبەپتەرى جەتەدى.تاريحتىڭ بەتىن اقتارساق، سوناۋ ەل اڭىراپ تۋعان جەرىنەن بەزگەن،1932 جىلداردارداعى اشارشىلىقتان  باستاپ قازاقتىڭ باسىنان كەشىرمەگەنى جوق شىعار، ءسىرا. بەرى كەلە باس كوتەرەر ازاماتتاردى جاپپاي اتۋ، قۋدالاۋ كەزەڭدەرى جالعاسىپ، الاش جۇرتىنا تاعى ءبىر اۋىرتپالىقتى الىپ كەلگەنى ايان. سودان كەيىن ۇلى وتان سوعىسى جىلدارىندا قانشاما بوزداقتارىمىز مايدان دالاسىندا جەر جاستانىپ قالدى دەسەڭشى. مىنە، وسىنداي تاعدىردىڭ قازاق ەلىننىڭ باسىنا سالعان زوبالاڭىن ءوز كوزىمەن كورگەن قارتتارىمىزدىڭ الدىندا ءبىز كەلەر ۇرپاق باس يۋگە مىندەت ساناۋىمىز كەرەك. سول ءومىردىڭ سۇرەلەڭ سوقپاقتارىن  باسىنان وتكەرگەن اتالارىمزدىڭ الدى  بۇگىندە جۇزگە تاقاسا، سوڭى سەكسەننىڭ سەڭگىرىنەن كورىنۋدە.

«اقىلدى الساڭ ازباسسىڭ، كوپتى كورگەن كونەدەن»، دەمەكشى، سول ورتامىزدا جۇرگەن قازىنالى قارتتارىمىزدان ۇيرەنىپ، الىپ قالار قۇندىلىقتار جەتەدى، سول جاعىنا نازاردى كوبىرەك اۋدارساق ەكەن.

جاسى توقسانعا كەلسە دە  ات ۇستىنەن تۇسپەي، سالاۋاتتى ءومىر ءسۇرىپ، اۋىل-ايماققا ۇلگى بولىپ جۇرگەن سەيدىباي مامىقوۆ اتامىزدىڭ قيمىلى جىلدام، ءجۇرىسى ءالى تىڭ. عاسىرعا جۋىق ءومىر ءسۇرىپ، حالىق ونەرىنىڭ قايماعى كوكپارىمىزدى جاستارعا ناسيحاتتاۋدان ءبىر جالىقپايتىن سەيدىباي اتامىز بۇگىندە دوداعا ءتۇسىپ، ناعىز شابوندوزعا ساي ونەر كورسەتىپ كەلەدى.

«جاسى توقسانعا كەلىپ، كوكپار تارتىپ ءجۇر» دەگەنگە بىرەۋ سەنەر، بىرەۋ سەنبەس. ال، ءبىز سەيدىباي اتانىڭ استىنداعى كارەگەر اتىن ەرتتەپ، ۇستىنە قارعىپ ءمىنىپ، شابا جونەلگەنەن كوزىمىز كورىپ، «ويپىراي، اقىلدىڭ كەنى، اسىلدىڭ سىنىعى قارتتارىم ءالى ەلدە بار ەكەن عوي»، دەپ ەمىرەنىپ، تەبىرەنىپ قالدىق.

سەيدىباي اتامىز جامبىل وبلىسى بايزاق اۋدانىنىڭ كەڭەس اۋىلىندا تۇرادى.

ەلۋ سەگىز جىل قاسىندا بولعان جۇبايى قانشايىم اپايدىڭ ايتۋىنشا، سەيدىباي اقساقال ءالى كۇنگە دەيىن كوكپاردان قالامايدى ەكەن. استىنداعى اتى  جاراۋ بولسا بولعانى، قايناعان كوكپار دوداسىنا ايعايدى سالىپ كىرىپ، تاقىمىنا كوكپاردى باسىپ الىپ شاۋىپ جونەلەتىن كورىنەدى. اس تالعاماۋ دا اتانىڭ ەرەكشە قاسيەتتەرىنە جاتادى.

جاسى توقسانعا كەلسە ءالى كۇنگە دەيىن قولىنا تاياق ۇستاماعان، كوزى اشىق كوكىرەگى وياۋ اۋىل قارتى، گازەت، جۋرنالداردى كوزاينەكسىز وقيدى ەكەن.

سونىڭ بارلىعىن سۇيەگى اسىل ابىز  «ات ۇستىنەن تۇسپەي ءجۇرۋدىڭ  ارقاسىندا»، دەپ سانايدى. «كوكپارعا جاراۋ اتتى دايىنداۋدىڭ ءوزى ءبىر ۇلكەن شارۋا»، – دەيدى قاريا.

–استىڭداعى جۇيرىگىڭنىڭ ارتىق تەرى الىنىپ، ناعىز بابىنا كەلگەندە عانا، كوكپارعا شابۋعا بولادى. «ال، مەنىڭ اياعىم ۇزەڭگىگە ىلىنسە بولعانى، قانداي اساۋىڭدى الدىما الىپ كەل، القىمىن باسىپ بەرەمىن»، – دەپ ك ۇلىپ قويادى قارت كوكپارشى. سەيدىباي اتا تىل ەڭبەگىنىڭ ارداگەرى، ۇلى وتان سوعىسى جىلدارى  حاتشى بولىپ قىزمەت ىستەپ، ءوزى تۋعان ءوڭىرىنىڭ ءاربىر وي-شۇقىرىن  ات ۇستىندە شاۋىپ ءجۇرىپ ارالاعان ەكەن. سوعىستان كەيىنگى جىلدارى ءوزىنىڭ اسكەري بورىشىن وزبەكستاندا وتەپ كەلىپ، كوپ جىلدار اۋىل شارۋاشىلىعىندا ەڭبەك ەتىپتى. اتقۇمارلىق  بالا كەزىنەن بويىن بيلەگەندىكتەن، جۇيرىك ۇستاپ، كوكپار تارتۋدى ءومىرىنىڭ وزەگى دەپ العان ەكەن.

ۇلتتىق سپورتىمىز كوكپاردى ناسيحاتتاپ، سالاۋاتتى ءومىر ءسۇرىپ جۇرگەن اقساقالدىڭ توقسان جاسقا تولۋ تورقالى تويىن ەل بولىپ قۇرمەتپەن اتاپ ءوتتى. قازىنالى قارتتىڭ دۋماندى مەرەيتويىنا ارنالىپ، ات شابىلىپ، كوكپار بەرىلدى. «قارتقا قۇرمەت – جاسقا مىندەت»، دەمەكشى، اۋداننىڭ ءار اۋىلىنان كەلگەن شابوندوزدار  اقاساقالدىڭ مەرەيتويىنا اق تىلەكتەرىن اقتارىپ، سىي-قۇرمەت جاسادى. ءوڭىردىڭ اتقۇمار شابوندوزدارى سەيدىباي اتانى وزدەرىنىڭ ات سپورتىنداعى تۇلعالى ۇستازدارى سانايدى ەكەن. سوندىقتان دا  اقساقالدىڭ اقباتاسىن الىپ كەتۋدەن ارتىق جاس كوكپارشىلار ءۇشىن ماڭىزدى ەشنارسە بولماعان شىعار.

اۋىزدىعىمەن الىسقان جۇيرىكتەردىڭ تىزگىنىن تارتقان شابوندوزدار قاز-قاتار تۇرا قالىپ توقسانعا كەلگەن سەيدىباي اتانىڭ اق باتاسىن العاننان كەيىن الامان كوكپار دوداسى باستالىپ كەتتى. قاسىنان جۇلدىزداي اعىپ، جۇلقىنى شاپقان شاباندوزداردى كورىپ وتىرعان  قاريا شىداي الماي ات ۇستىنە قوندى. اق سەركەنى تاقىمىنا تاڭىپ باسقان سەيدىباي اقساقالدىڭ شەبەرلىگىنە تاڭداي قاقپاي بولماس. ءيا، 90 جاسقا كەلىپ، تاقىمىنان كوكپاردى تاستاماي شاۋىپ بارا جاتقان اقساقالعا قىزىعى دا تامسانا  قارادىق.

«اياعىم ۇزەڭگىگە ىلىنسە بولد»، – دەيتىن اتامىزدىڭ ايتقان اتالى سوزىنە كوزىمىز ناقتى جەتتى.توقساننىڭ بيىگىنە شىققان قارتتىڭ وسى ءبىر قانتتى ءسوزى اتقۇمار جاستارعا  قانات بىتىرەر باتالى  ءسوز بولسا ەكەن.

ءومىرى قارتايسا دا كوڭىلى قارتايماعان كونەكوز  قاريا-كوپكە ۇلگى بولىپ ءالى دە ورتامىزدا جاساي بەرسە دەيمىز.

اقىن ورداباي ۇلى،

الماتى